Nasimxon rahmonov

SO„Z BOSHI 
«Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» va mumtoz adabiyotga munosabat 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, hamma sohalar qatori, ma‘naviy jarayonga 
ham alohida e‘tibor qaratila boshlandi. Ma‘naviy jarayon ma‘lum bir mamlakat 
ijtimoiy-siyosiy hayotida katta rol o‗ynab kelgan va shunday bo‗lib qoladi. 
Mamlakatning ruhan barqaror, sog‗lom fikrli avlodi ma‘naviy jarayon tufayligina 
o‗z g‗oyalarini, aqidalarini yaratgan.
SHarq azaldan ma‘naviy jarayon beshigi bo‗lib kelgan. Qadimgi 
SHumer, Misr, Xitoy, Hindiston, Turon xalqlari yaratgan moddiy-ma‘naviy 
yodgorliklarni eslab o‗tishning o‗zi kifoya. Ayniqsa, Turonzaminning osori-
atiqalari, yozuv madaniyati, arixitektura inshootlari hamon jahon ahlini hayratga 
solib kelmoqda.
Zotan ―Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi‖da shunday deyiladi: ―...sifatli o‗quv-
uslubiy va ilmiy adabiyot hamda didaktik materiallarning kamligi, ta‘lim tizimi, 
fan va ishlab chiqarish o‗rtasidagi puxta o‗zaro hamkorlik va o‗zaro foydali 
integratsiyaning yo‗qligi kadrlar tayyorlashning mavjud tizimidagi jiddiy 
kamchiliklar sirasiga kiradi‖.
1
Dasturda aytilgan bu kamchiliklar o‗zbek mumtoz 
adabiyotini oliy ta‘lim tizimida o‗qitishga ham bevosita va bilvosita aloqadordir. 
Ayniqsa, dasturda ―Xalqning boy ma‘naviy va intellektual merosi va 
umumbashariy qadriyatlar asosida ta‘limning insonparvarlik yo‗nalishini 
ta‘minlash‖
2
ga qaratilgani o‗zbek mumtoz adabiyotini oliy ta‘lim tizimida 
o‗qitishga alohida e‘tibor berish zaruriyatini keltirib chiqaradi. CHunki Dasturda 
ta‘kidlangan ―xalqning boy va ma‘naviy merosi‖ning katta qismini o‗zbek mumtoz 
adabiyoti namunalari tashkil qiladi. Ikki ming yillik tarixga ega mumtoz adabiyotni 
izchil o‗rgatadigan qo‗llanmaning yo‗qligi ham ―Kadrlar tayyorlash Millik 
dasturi‖da qo‗yilgan vaziflarni amalga oshirishni bir oz qiyinlashtirmoqda.
―O‗zbek mumtoz adabiyoti tarixi‖ kursini o‗qitish muntazam ravishda 
adabiyotshunoslik va metodika fanlariga doir so‗nggi yutuqlar bilan boyitib 
borilishi talab etiladi. Aks holda, talabalarning mumtoz adabiyot tarixi haqidagi 
tasavvurlari adabiyotshunoslik fani taraqqiyotidan ortda qolib ketadi. SHuningdek, 
bo‗lajak filologlar egallagan bilimlarini yosh avlodga o‗rgatishning samarali 
didaktik usullaridan bexabar qolishlari mumkin. YOsh filologlar ertangi kunga 
yaroqsiz eski adabiy qarashlar tizimi bilan qurollanib qolmasliklari uchun ko‗p 
asrlik tarixga ega o‗zbek adabiyotiga tamomila yangicha nuqtai nazardan 
yondashish zaruriyati paydo bo‗ldi. Chunki bizda, shu vaqtga qadar, umuman, 
adabiyot tarixini, xususan, mumtoz adabiyot tarixini sog‗lom ilmiy asoslarda 
o‗rganish tamoyillari ishlab chiqilmagan edi.
Ko‗p asrlik o‗zbek adabiyoti tarixi o‗tmishda alohida mustaqil fan va yaxlit tizimli 
badiiy-estetik hodisa sifatida emas, balki eng etuk adabiy siymolarning alohida 
asarlari ko‗proq badiiy mahorat va tasviriy san‘at nuqtai nazaridan lokal yo‗sinda 
o‗rganib kelingan bo‗lsa, SHo‗ro davrida adabiyotga sinfiy-partiyaviy nuqtai nazar 
1
Олий таълим. Меъёрий