Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

merkez-çevre
”, “saygın görülen 
edebiyat-saygın  görülmeyen  edebiyat”,  “
yüksek  edebiyat-aşağı  edebi-
yat
”, “birincil edebiyat-ikincil edebiyat” kavramlarını öne sürerek yazın 
tarihini çelişkilere dayalı devingen bir süreç içersinde ele almayı başar-
mıştır. Bu kavramları devingenlik ve durağanlık durumlarına göre incele-
yen Zohar, örneğin, “
birincil edebiyat
” ve “
ikincil edebiyat
” kavramla-
rını yenilikçilik ve tutuculuk açısından irdelemiş ve yenilikten yana olan 
merkezi
  tehdit  edici  güce  sahip 
çevresel
  konumdaki  edebiyata  'birincil 
edebiyat' adını vermiştir. Öte yandan, siyasal bakımdan egemen olan gü-
cün, merkeze koyup yasallık kazandırmak istediği “
saygın edebiyat
” tu-
tuculuktan yana bir tutum sergilediği için, Zohar'ın tanımına göre “
ikincil 
edebiyat
” konumuna düşmüştür (Even-Zohar 1978: 10-25). Buradan da 
anlaşılacağı gibi karşılaştırma tek yönlü değil, çok yönlü olarak yapılmış-
tır. Bu şekilde karşılaştırma yöntemi, sistemin bütünü devingen bir yapı 
içerisinde görmeye yarar. Tanzimat dönemi bu kuramdan yola çıkarak an-
latılacak olursa, yukarıda sözü edilen kavramlar daha aydınlığa kavuşur.  

---

 
130