Biologiya 5 new indd


Respublika   Ta'lim Markazi



Download 5,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/118
Sana22.01.2022
Hajmi5,35 Mb.
#400272
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   118
Bog'liq
5-biologiya

Respublika
 
Ta'lim Markazi
sellyuloza  qobiq
sitoplazma
sitoplazmatik  membrana
7
1 3 -ra s m .  O‘simlik  (a)  va  hayvon  (b)  hujayrasi.
yosh  poya  va  b a rgla rda  uchraydi;  x ro m o p la s t  (rangli)  -   p ig m e n tla r 
m iq d o rig a   k o ‘ ra  sariq,  qizil,  k o ‘ k  b o ‘ lishi  m um kin,  gul  va  m evada 
uchraydi;  leykoplast  (rangsiz  yoki  oq  rangda)  -   ildiz  va  u r u g ‘da 
b o ‘ ladi.  Plastidalar  b ir-b irig a   aylanishi  m um kin.  Masalan,  p o m id o r 
dastlab  yashil  rangda  (xloroplast),  asta-sekin  oq ara di  (leykoplast), 
keyin  s a r g ‘ayib  qizaradi  (xrom oplast).  O ‘sim lik  hujayralariga  xos 
belgilardan  yana  biri  hujayra  shirasiga  ega  vakuolaning  b o ‘ lishidir. 
Vakuola  hayvon  hujayrasida  hazm  qiluvchi  vakuola,  qisqaruvchi 
vakuola  k o ‘ rin ish id a  b o ‘ lishi  m um kin,  lekin  o ‘sim likdagi  vakuola 
singari  kattalasha  olm aydi  (1 3-ra sm ).  O ‘simlikning  yosh  hujayrasi- 
ga  nisbatan  qari  hujayrasida  vakuola  yirik  b o ‘ ladi.  Uning  tarkibida 
7 0 -9 5 %   suv  va  unda  erigan  mineral  tuzlar,  orga n ik  kislotalar, 
ug levodlar  uchraydi.  Vakuolaning  tarkibiga  k o ‘ ra  mevaning  ta ’ mi 
har  xil  b o ‘ ladi.  A gar  org a n ik  kislotalar  k o ‘ p  b o ‘ lsa,  meva  nordon, 
uglevod  k o ‘ p  b o ‘ lsa,  meva  shirin  b o ‘ ladi.
2.  Faqat  hayvon  hujayralari  uchun  xos  belgilar:
•  hujayra  q o b ig ‘ i  yu p q a   b o ‘ ladi;
•  qisqaruvchi,  hazm  qiluvchi  vakuolasi  mavjud.
Hayvon  hujayralarida  o ‘sim lik  hujayralari  kabi  q o ‘shim ch a   sell - 
yuloza  qobiq  b o ‘ lmaydi.  Ular  maxsus  o ‘sim ta la r  yo rd a m id a   birikib
19


t o ‘qim a  hosil  qiladi.  Hayvonlardagi  vakuolalar  m ayda  b o ‘ ladi.  Qis- 
qaruvchi  vakuolalar  hujayradan  o rtiq c h a   suyuqlikni  chiqarib  yubo- 
radi,  hazm  qiluvchi  vakuolalar  esa  hujayraga  kirgan  oziq  m o d d a - 
larni  parchalab,  hazm  qiladi.
Bir  xil  vazifani  bajaruvchi  hujayralar  y ig ‘ indisi  to 'q im a   deyiladi. 
T o ‘ q im a lar  birlashib  organlarni,  o rgan lar  esa  organ izm ni  hosil  qila­
di.  Masalan,  zarang  daraxti  yaxlit  organizm,  unda  ildiz,  poya,  barg 
singari  org a n la r  mavjud.  Barg  qoplovchi,  o ‘tkazuvchi,  m exanik  va 
asosiy  t o ‘ qim alardan  iborat.  Asosiy  t o ‘ qim a g a   ustu nsim o n  va  bu- 
lutsim on  hujayralar  kiradi  (1 4-ra sm ).
edurtm_uz
•  membrana
•  sitoplazma
С т-ж Г  Уас|го 

•  vakuola
•  plastida
1.  Yadrosi  shakllangan  va  shakllanmagan  hujayralar  qanday 
nomlanadi?
• f t   2.  Hujayra  qanday  asosiy  qismlardan  iborat?
3.  Necha  xil  plastida  turlari  uchraydi?
4.  Mevaning  ta’ mi  nimaga  b o g ‘ liq?
5.  Qisqaruvchi  vakuola  qanday  vazifani  bajaradi?
6.  Zarang  o ‘simligidagi  organ,  to ‘qima  va  hujayralarga  misol 
keltiring.
O'simlik  va  hayvon  hujayralariga  xos  belgilarni  yozing.
O ‘ s im lik   h u ja y ra s i
Hayvon  h u ja y ra s i
20


Q e d u rtm   uz

Download 5,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish