11-MAVZU. BUYUMLARNI LOYIHALASHDA
TURLI KASB EGALARINING ISHTIROKI
Buyumlarni loyihalashda materialshunos, muhandis,
konstruktor va dizaynerlarning hamkorligi
Badiiy
loyihalash
sanoat
ishlab
chiqarish
mahsulotlarini
loyihalashtirishning yangi usullari, uni joriy etishda mahsulotning yuksak
sifatini ta‘minlashi kerak.
Yangi jamiyatda badiiy loyihalashning asosiy maqsadi inson atrofidagi
muhitni faol o`zgartirish, mehnat va turmushning moddiy tomonini
go`zallashtirish bo`lib hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda badiiy loyihalash sohasida ishlayotgan olim, rassom,
~ 76 ~
muhandis, texnolog, shifokor, ruhshunos, psixofiziolog va boshqa
mutaxassislar orasida bu atamalar va ularning mohiyatini aniqlashda
qarama-qarshi fikrlar mavjud.
Estetik tomondan sifati baland bo`lgan har qanday mahsulotni ishlab
chiqarishda rassom-loyihachi (dizayner) ishtirok etishi lozim.
Dizayner faoliyatida turli xil yo`nalishlar (mutaxassislashtirish) mavjud
bo`lib, ulardan ko`proq quyidagilari keng tarqalgan: asbobsozlik,
mashinasozlik, transport vositalari, yengil sanoat mahsulotlari, asboblar
sanoati, chiziqlar bilan rasm solish va qadoqlash.
Sanoat ishlab chiqarish mahsuloti va texnik tizimlarini badiiy
loyihalash jarayoni yuksak darajada murakkabdir.
Uslubiy jihatdan bu jarayon ko`pincha me‘moriy loyihalashtirishga
teng keladi, ba‘zan esa undan ham murakkabroqdir.
Mamlakatimiz oliy badiiy sanoat bilim yurtlarining olimlari sanoat
san‘ati mohiyatini quyidagicha belgilaganlar: «Sanoat san‘ati inson
faoliyatining o`ziga xos shaklini tashkil etadi, uning maqsadi inson
atrofidagi mahsulot muhitini estetik tomondan tashkil etishdan, inson
foydalanadigan va uning turmushining tarkibiy qismini tashkil qiladigan
mehnat qurollari va buyumlarini estetik nuqtai nazaridan o`zgartirishdan
iboratdir.
Sanoat san‘ati doirasi keng va chigal, inson atrofidagi buyumlar muhiti
murakkab, bunga mehnat qurollari, transport vositalari, ilmiy-tekshirish
institutlarining xilma-xil asbob-anjomlari va uskunalari, yozuv mashinalari,
sport anjomlari, musiqa asboblari, tibbiyot uskunalari va turmush anjomlari
kiradi.
Sanoat san‘ati atamasi bilan bir qatorda ingliz atamasi dizayn (inglizcha
desing - niyat, mo`ljal, loyiha) keng tarqalgan, u rassom loyihalovchining
(dizaynning - ijodiyotini, mehnatining usullari va natijalarini) ishlab
chiqarishga tatbiq qilish shart-sharoitlarini o`z ichiga oladi.
Dizaynning maqsadi jamoat manfaatlari, ishlatish qulayligi, go`zallik
talablariga javob beradigan mahsulotning yangi turlari va xillarini
yaratishdir.
Yuqoridagilardan shu narsa ma‘lum bo`ladiki, sanoat san‘ati va dizayn
atamalari ma‘lum darajada har xil ma‘noga ega bo`lib, ularning har ikkalasi
ham to`la huquqlidir.
Mamlakatimiz olimlari taklifi bilan 50 yillarda paydo bo`lgan
texnikaviy estetika atamasi umumiy e‘tirofga sazovor bo`ldi.
Texnikaviy estetika o`zining uslubiy asosiga, yangi jamiyat
~ 77 ~
estetikasinining umumiy tamoyillariga tayanadi, shuningdek, texnika,
ruhshunoslik, fizikaviy, tozalik ramzi va boshqa fanlarning yutuqlaridan
ham foydalanadi.
Dizayn va texnikaviy estetika uyg`un mahsulot muhitini shakllantirishi,
ishlab chiqarish samaradorligi oshishiga ko`maklashishi, demak, estetika va
mehnat faoliyati mustahkam aloqasi uchun xizmat qilishi kerak. «Mehnat
estetikasi yangi jamiyat estetikasining maxsus qismi sifatida va texnikaviy
estetika dizayn nazariyasi sifatida bir-birini inkor qilmaydi hamda bir-
birining vazifasini ham bajara olmaydi. Sanoat ishlab chiqarishi tizimida
dizayn estetik faoliyatning tarixan aniq bir shakli bo`lib hisoblanadi. Uning
o`tmishdoshi va amaliy san‘ati bo`lgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |