Xususiy investitsiyalar
– xususiy, korporativ xo‘jalik va tashkilotlar, fuqarolar
mablag‘lari, shu jumladan, shaxsiy va jalb qilingan mablag‘lar hisobidan
qo‘yiladi. Shu bois xorijiy investitsiyalarni jalb etishni kengaytirish, xususiylashtirish
jarayonlarini chuqurlashtirish, korxonalarning ustav kapitalidagi davlat ulushi va
aktivlarini xususiy investorlarga, birinchi navbatda, xorijiy investorlarga sotish
hisobidan respublika iqtisodiyotida xususiy mulkning darajasi va rolini tubdan
oshirish maqsadida Prezidentimizning “Iqtisodiyotda xususiy mulkning ulushi va
ahamiyatini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-2340-sonli qarori qabul
qilindi. Ushbu Qaror bilan, davlat mulki bo‘lgan bo‘sh turgan va qurilishi
tugallanmagan obektlarni tahlil qilib, ularni investitsiya kiritish va yangi ish o‘rinlari
106
yaratish sharti bilan «nol» qiymatda xorijiy investorlarga sotish, ushbu xorijiy
investorlarni soliqqa tortish sohasida imtiyoz va preferensiyalar berildi. Jumladan,
qaror bilan davlat aktivlariga ikki oy mobaynida talabnoma tushmagan taqdirda,
ularning narxini har 15 kunda 10 foizga pasaytirish, obektlar narxi 50 foizgacha
pasaytirilgandan so‘ng bir oy mobaynida sotilmasa, ular investitsiya va yangi ish
o‘rinlari yaratish sharti bilan «nol» qiymatda sotish;
- davlat aktivlari sotilgandan so‘ng 1 oy ichida investor to‘lovni to‘liq to‘lagan
taqdirda, unga harid summasidan Markaziy bankning qayta moliyalash yillik stavkasi
miqdorida chegirma berish;
- davlat obektlarini qismlarga bo‘lib sotish hamda to‘lovlarni 24 oygacha
bo‘lgan muddatda bo‘lib-bo‘lib to‘lash,
- davlat ob’ektidan ijara asosida foydalanib turgan ijarachilar ijara ob’ekti
sotilishida ustunlik berish;
- xo‘jalik boshqaruvi organlarining ustav kapitaliga berilgan davlat ulushlarini
sotishdan tushgan mablag‘lar byudjetga emas, balki korxonalarning o‘zini
modernizatsiyalashga yo‘naltirish;
- xususiylashtirilgan korxonalarda xususiylashtirish vaqtida aniqlanmagan
davlat aktivlari yoki foydalanishga berilgan korxona hududidagi ko‘char va ko‘chmas
mulk sotilgandan keyin aniqlansa, u mazkur korxonaning mulki hisoblanishi aniq
belgilab qo‘yilgan.
Bundan tashqari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish,
aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatining samaradorligini tubdan oshirish, bo‘lajak
investorlar uchun ularning ochiqligi va jozibadorligini ta’minlash, zamonaviy
korporativ boshqaruv uslublarini joriy qilish, korxonalarni strategik boshqarishda
aksiyadorlar rolini kuchaytirish uchun qulay sharoitlar yaratish maqsadida, 2015 yil
24 aprelda “Aksiyadorlik jamiyatlarida zamonaviy korporativ boshqaruv uslublarini
joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni qabul qilingan edi. Mazkur Farmon
bilan:
- aksiyadorlik jamiyatlari boshqaruv xodimlari sifatida jalb qilingan xorijiy
mutaxassislarning mehnatiga haq to‘lash fondidan yagona ijtimoiy to‘lov to‘lashdan;
- xorijiy mutaxassislarning boshqaruv xodimlari sifatidagi faoliyatidan olgan
daromadlari daromad solig‘i, to‘lov manbaidan olinadigan daromad solig‘i,
shuningdek fuqarolarning O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi
byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga to‘lanadigan majburiy sug‘urta
badallaridan ozod etilgan.
Respublika iqtisodiyotida xususiy mulkning o‘rni va rolini tubdan oshirish,
xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish yo‘lidagi to‘siq va cheklovlarni
bartaraf etish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, yalpi ichki mahsulotda
xususiy mulk, jumladan, chet el kapitali ishtirokidagi ulushini izchil oshirish
maqsadida:
1. Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli himoya
qilishni ta’minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish
bo‘yicha chora-tadbirlar dasturida quyidagilar belgilab qo‘yilgan:
- tadbirkorlik faoliyatiga noqonuniy aralashish va to‘sqinlik qilish, xususiy
mulkdorlar huquqlarini buzganlik uchun davlat, huquqni muhofaza qilish va nazorat
qiluvchi organlarning mansabdor shaxslari javobgarligini jinoiy javobgarlikka tortish
darajasigacha oshirish;
107
- xususiy mulkni himoya qilish kafolatini kuchaytirish, tadbirkorlik faoliyatini
tartibga soladigan ma’muriy va jinoyat qonunchiligini liberallashtirish jarayonini
davom ettirish;
- barcha turdagi ro‘yxatdan o‘tkazish, ruxsat berish va litsenziyalash, tashqi
iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog‘liq tartib-taomillarni yanada
soddalashtirish;
- xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish uchun zarur shart-
sharoit va imkoniyatlar yaratish, ularning moddiy va kredit resurslaridan
foydalanishini kengaytirish, biznes muhitni yaxshilash.
Dasturga kiritilgan chora-tadbirlarni o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirish
uchun shaxsiy javobgarlik mas’ul ijrochilar — tegishli vazirliklar, idoralar, sud,
huquqni muhofaza qilish va nazorat qiluvchi organlar rahbarlariga, mahalliy davlat
hokimiyati organlariga yuklatilgan.
2. 2015 yilning 1 iyulidan shunday tartib o‘rnatilgan:
- mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo‘jaliklari faoliyatiga oid barcha
tekshiruvlar rejali tartibda nazorat organlari tomonidan to‘rt yilda bir martadan,
boshqa xo‘jalik sub’ektlarida esa faqat O‘zbekiston Respublikasi Nazorat qiluvchi
organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi respublika kengashi qaroriga asosan uch
yilda bir martadan ko‘p bo‘lmagan tartibda amalga oshiriladi;
- moliya-xo‘jalik faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmagan rejali tekshiruvlar o‘tkazish
muddati 10 kalendar kunidan oshmaydi;
- tadbirkorlik sub’ektlarining moliya-xo‘jalik faoliyatini rejali tekshirishlar
faqat so‘nggi rejali tekshiruvdan keyingi davrni qamrab oladi;
- qo‘zg‘atilgan jinoiy ishlar munosabati bilan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar
faoliyati huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan xo‘jalik yurituvchi sub’ekt
jalb etgan advokatlar albatta ishtirok etgan holda (xo‘jalik yurituvchi sub’ekt
tomonidan ushbu huquqning rad etilish holatlari bundan mustasno) amalga oshiriladi.
Moliyaviy aktivlarga nisbatan real biznesga investitsiyalarning asosiy
xususiyati iqtisodiyotning real sektori bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlikdir. Qimmatli
qog'ozlardagi chayqovchilik faqat ishlab chiqarish jarayonining o'zi bilan bog'liq
bo'lsa-da, real investitsiyalarning har bir tinasi tovarlar va xizmatlar ishlab
chiqarishga bevosita ta'sir qiladi. Shunisi e'tiborga loyiqki, moliyaviy investor
umuman aktsiyalarini sotib olgan kompaniyaning qanday ishlashini umuman
tushunmasligi mumkin. Unga faqat korxonaning umumiy moliyaviy natijalari,
shuningdek u faoliyat ko'rsatayotgan iqtisodiyotning holati va istiqbollari bog'liqdir.
Haqiqiy investor uchun ishlab chiqarish do'konlarining hududiy lokalizatsiyasiga va
ishchilarning o'rtacha yoshiga qadar barcha jihatlar muhimdir.
Shuningdek, investor buni hisobga olishi kerak real aktivlarga investitsiyalar
juda past likvidlikka ega
.
Ularni moliyaviy resurslarga aylantirish juda qiyin (va
ko'pincha umuman imkonsiz), bu ularni spekulyativ tarzda tasarruf etish imkoniyatini
deyarli istisno qiladi. Shu sababli, real investitsiyalar doimo uzoq muddatga amalga
oshiriladi. Makroiqtisodiy nuqtai nazardan real investitsiyalar real iqtisodiy
o'sishning yagona manbai hisoblanadi. Qimmatli qog'ozlardagi chayqalishlar
muayyan shaxslarni boyitishi mumkin, ammo faqat iqtisodiyotning real sektoriga -
binolarni qurish, tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishga yo'naltirilgan investitsiyalar
mamlakatda ishlab chiqarishning umumiy o'sishini ta'minlaydi.
108
Do'stlaringiz bilan baham: |