O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

Troostit.
  Bu  struktura  ham  xuddi  sorbit  struktura  singari  ferritning  sementitli 
mexanik  aralashmasi  bo‘lib,  donlari  sorbitga  nisbatan  yanada  maydaroq.  Bu 
strukturali  po‘latlarning  Brinell  bo‘yicha  qattiqligi 
NV
  =  3800—4200  MPa 
oralig‘ida bo‘ladi. 
Martensit.
  Bu  struktura  uglerodning  alfa  temirdagi  qattiq  eritmasi  [Fe
α
(S)]  dir. Bu 
strukturali po‘latlarning Brinell bo‘yicha qattiqligi 
NV
== 6000 —6500 MPa bo‘ladi.
 
Ma’lumki,  ko‘pchilik  legirlovchi  eleiyentlar  (Su,  V,  W,  Mo, 
Ti
...)  Fe  — 
G‘ye
3
S  holat  dnagrammasidagi 
As
1
 
va 
As
3
 
kritik  nuqtalar  vaziya-tini  birmuncha 
ko‘taradi.  Ni  va  Mn  esa  kritik  nuqtalarni  pasaytiradn.  Issiqlikni  esa  uglerodli 
po‘latlarga  nisbatan  yomonroq  o‘tkazadi.  Shu  boisdan  ham  ularga  termik  ishlov 
bgrib, zarur temperaturagacha sekinroq qizdirilib shu temperaturada uzokroq vaqt 
tutib  turish  ta-lab  etiladi.  Shuni  ham  qayd  etish  lozimki,  hamma  legirlovchi 
element.l.f  (So  dan  tashqari)  toblash  kritik  tezligini  (υ
k
)  pasaytirib,  inkubadion 
davrni  oshiradi  (60-rasm).  Bu  esa  austenit  holatidagi  po‘lat-larni  havoda,  moyda 
va  beshqa  issiqrok  muhitlarda  sovitishda  ham  martensit  struktura  olish  imkonini 
beradi. 

---

 
131 
3-rasmda misol sifatida tezkesar po‘lat   (R18)   dan   tayyorlangan keskichni  
kesuvchan    va  kam  yeyiladigan  qilish  maqsadida  toblab  bo‘shatishni  qanday 
rejimlarda  olib  borish  zarurligi  keltirilgan.  Grafikdan  ko‘rinadiki,  po‘lat  buyum 
avval  500  —  600°S      temperaturagacha      sekinroq  tezlikda  qizdirilib,  shu 
temperaturada  bir  oz  saqlangach,  yanada    sekinroq  tezlikda    830—860°S 
temperaturagacha  qizdirilib  shu  temperaturada  ma’lum  vaqt  tutib  turilgach, 
so‘ngra  1280°S  temperaturagacha  tezroq qizdirib,  shu temperaturada bir oz tutib 
turilgach, moyda   yoki  havoda sovitib toblanadi. 
Po‘lat          buyumni        500—600°S    va  830—
860°S        temperaturagacha    sekin  qizdirishda 
struktura  o‘zgarishlari          natijasida        hosil   
bo‘lgan        ichki      kuchlanishlar      kichik  bo‘ladi.  
Bu temperaturadan  1280°S temperaturagacha tez 
qizdirib  bir  oz  vaqt  tutib  turilsa,  austenit 
strukturada sementit   erib   sirtqi   qatlami   uglerodsizlanmaydi. 
Toblangan              po‘lat              odatda  560°S      temperaturada  
2—3  mlr ta 
bo‘shatiladi.   Bunda   martensitdan W, V karbidlari ajralib 
austenitni  martensitga  o‘tishi  tufayli  po‘latning  qattiqligi  ortib  ichki  kuchlanishlar 
yo‘qoladi.