0Raqamli texnologiya fakulteti 2-kurs talabalariga 4-semestr uchun «Falsafa» fanidan yakuniy nazorat savollari

Postpozitivizm.
  Postpozitivizmning  neopozitivizm 
bilan  g’
oyaviy  aloqasi  shunda  ifodalanadiki,  ular  asosan 
ilmiy  bilim  tahlili  bilan  shug’ullangan,  tilga  katta  e’tibor 
bergan.  Biroq,  mantiqiy  pozitivizm  asosan  mavjud  ilmiy 
bilim  tuzilishini  o’rganishga  e’tiborni  qaratgan  bo’lsa, 
postpozitivizmning  bosh  muammosini  ilmiy  bilim 
dinamikasi 
tashkil  etadi.  Bu  o’zgarish  fanni  falsafiy 
o’rganish  masalalari  doirasi
ning 
ham  o’zgarishiga  sabab 

---

bo’ldi.  Postpozitivizmni  avvalo  ilmiy  bilimning  ijtimoiy
-
madaniy  omillari,  yangi  nazariyalarning  yuzaga  kelishi, 
ularning  olimlar  hamjamiyati  tomonidan  qabul  qilinishi, 
raqobatlashuvchi  ilmiy  konsepsiyalarni  taqqoslash  va 
tanlash mezoni qiziqtiradi.  
Agar mantiqiy pozitivizmga empirik bilimni ishonchli 
va  barqaror  bilim  sifatida  ishonchsiz  va  o’zgaruvchan 
nazariy  bilimga  qarshi  qo’yish  xos  bo’lsa,  p
ostpozitivizm 
esa,  aksincha,  bilimning  bu  ikki  darajasi  bir-
biriga  o’tishi 
haqidagi  qarash  xosdir  zero  postpozi
tivizm  ta’limoti 
n
azariyaning  empiriyaga  ta’siri  kuchli  emasligi, 
dalillarni 
aniqlash  uchun  nazariya  talab  etilishi,  shu  sababli  dalillar 
nazariyaga  ma’lum  darajada  bog’liq  bo’lishi  yoki  hatto 
ularni belgilashi yoritib berilgan.  
Postpozitivizm 
konsepsiyasining 
navbatdagi 
xususiyati 
–
  shundaki  ilmiy  bilimning  rivojlanishini  talqin 
qilishda  kumulyativizmdan  voz  kechilgan.  Ilk  pozitivizm 
ilgari  surgan  kumulyativistik  yondashuv  fanning  izchil 
rivojlanishi,  bilimlarning  asta-
sekin  to’planib  borishini 
nazarda  tutadi.  Postpozitivizm  fan  haqidagi  bunday 
tasavvurdan  voz  kechadi.  U  fan  tarixida  inqilobiy 
o’zgarishlar yuz  berishi muqarrarligini  asoslashga  harakat 
qiladi.  Postpozitivistlar  fikriga  ko’ra,  inqilob  natijasida 
fanda ilgari e’tirof etilgan va asoslangan bil
imlar, nafaqat 
nazariyalar, balki metodlar va omillar ham qayta ko’riladi. 
 
Uchinchi  va  to’rtinchi  pozitivizm  o’rtasida  fanni 
soxta  fan  (metafizika)dan  farqlash  masalasida  ham  jiddiy 
tafovutlar mavjud. Pozitivizm metafizikani fandan chiqarib 
tashlashni  bosh  vazifalaridan  biri  deb  hisoblagan. 
Postpozitivizm  esa  ilmiy  bilim  va  falsafa  o’rtasida  qat’iy 
chegara o’tkazishdan bosh tortadi. U falsafiy qoidalarning 
asosliligini  va  ularni  fanlardan  chiqarib  tashlash  mumkin 
emasligini  tan  oladi.  Fan  falsafasida  keng 
qo’llaniluvchi 
«paradigma»  (T.Kun),  «ilmiy  tadqiqot  dasturi»  (I.Lakatos) 
kabi  tushunchalar  falsafiy  (metafizik)  unsurlardan  iborat. 
Shuningdek,  postpozitivizmning  ayrim  namoyandalari 
(P.Feyerabend)  fan,  falsafa  va  afsona  o’rtasida  biron
-bir 
farqni ko’rishd
an butunlay bosh tortadi.  
 
191 
1 
1 
9 
Dalilar vositasida rad etish deb nimaga aytiladi ? 
 
192 
3 
1 
9 
Anologiyaga ta’rif bering ? 

---