0Raqamli texnologiya fakulteti 2-kurs talabalariga 4-semestr uchun «Falsafa» fanidan yakuniy nazorat savollari

Falsafa  qonunlari
  tizimida  dialektik  ziddiyatlilik 
qonuni
 
markaziy  o’rinni  egallaydi.  qonunning  muhim 
jihatlarini  aniqlash  uchun  uning  asosiy  kategoriyalarini 
ko’rib 
chiqish 
kerak. 
Tahlilni 
qarama
-qarshilik 
tushunchasidan 
boshlaymiz. 
Qarama-qarshiliklar 
–
 
predmetning bir-birini istisno etuvchi va bir-birini nazarda 
tutuvchi  tomonlaridir.  Qarama-qarshiliklar 
–
 
o’zaro 
bog’lanishli bo’lgan tushunchalar. Turli jihatlardan olingan 
taqdirda,  ular  o’zaro  birlikni  tashkil  etmaydi  va  bir
-biriga 
zid  bo’lmasli
gi  mumkin.  qarama-qarshilik 
–
  narsalar  va 
hodisalardagi bir-birini taqozo qiluvchi va bir-birini istisno 
etuvchi tomonlar, xossalar, tendensiyalar, jarayonlarni aks 
ettiruvchi 
falsafiy 
kategoriya 
(assimilyasiya 
–
 
dissimilyasiya,  o’zgaruvchanlik  –
 
tug’malik
,  ishlab 
chiqarish 
–
 
iste’mol qilish, yaxshilik –
 yomonlik va sh.k.).  
Qarama-
qarshiliklar  o’rtasida  ikki  xil  munosabat 
mavjud:  yagonalik  munosabati  va  qarshi  harakatga  doir 

---

munosabat. (qonunning klassik ta’rifida «kurash» atamasi 
ishlatiladiki,  u  qonunning  mohiyatini  soddalashtiradi, 
chunki mazkur atama ko’proq jamiyatga tegishlidir.)
 
 
178 
2 
1 
3 
Yangi davr Evropa falsafasi. 
. 
Yevropada  XVIII  asr  falsafasi  XVII  asr  g’oyalarini 
davom  ettiradi  va  rivojlantiradi.  Bu  davrda  falsafiy 
tafakkur  fan  va  ijtimoiy  amaliyot  sohasida  erishilgan 
yutuqlarni  umumlashtiradi.  Falsafiy  g’oyalar  yanada 
kengroq  targ’ib  qilinadi,  chunki  XVII  asrda  falsafiy  asarlar 
faqat  lotin  tilida  yozilgan  va  ular  bilan  tanishish 
imkoniyatiga  ega  kishilar  doirasi  ancha  tor  bo’lgan; 
XVIII 
asrda  faylasuflarning  asarlari  ular  qaysi  mamlakatda 
yashasa, shu mamlakat tilida yozilgan va nashr etilgan.  
XVIII 
asr 
falsafasida 
tabiat 
hodisalarini 
tushuntirishga  nisbatan  qarashlarda  materializm  sezilarli 
darajada  rivojlanadi.  Fransuz  materializmi  olamshumul 
tarixiy  ahamiyat  kasb  etadi:  u  o’rta  asrlar  sxolastikasiga 
qarshi  chiqibgina  qolmasdan,  balki  o’z  duny
oqarashi  va 
dunyoviy manfaatlarini ham asoslashga harakat qiladi.  
Albatta,  XVIII  asr  falsafasi  bir  jinsli  emas:  unda 
materialistik  dunyoqarash  mo’ljallari  ham,  idealistik 
dunyoqarash mo’ljallari ham, ateistik va deistik  qarashlar 
ham  mavjud.  Aksariyat  hollarda  idealizm  va  materializm, 
din va fan yonma-yon turadi.  
Shuni  qayd  etish  lozimki,  XVIII  asr  falsafasi  avvalo 
ma’rifat  falsafasi  sifatida  rivojlangan;  qomuslar  va 
lug’atlar, pamfletlar va boshqa nashrlarda ilmiy va falsafiy 
g’oyalar keng ommaga tushuna
rli tarzda atroflicha bayon 
etilgan.  
Ma’rifat  davri  falsafasiga