0Raqamli texnologiya fakulteti 2-kurs talabalariga 4-semestr uchun «Falsafa» fanidan yakuniy nazorat savollari



Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/61
Sana18.01.2022
Hajmi1,14 Mb.
#383709
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   61
Bog'liq
falsafa javoblar

globallashuv
  (lot.  globus 

  yer  kurrasi)  deb  nomlandi.  Globallashuv  jamiyat 
hayotining  turli  jabhalarida  butun  Yer  sayyorasi  uchun 
yagona  bo’lgan  tuzilmalar,  aloqalar  va  munosabatlarning 
shakllanishi,  universallashuv  jarayonidir.  Shuningdek 
globallashuv  global  makonning  tutashligi,  yagona  jahon 
xo’jaligi,  umumiy  ekologik  o’zaro  aloqadorlik,  global 
kommunikasiyalar va shu kabilar bilan tavsiflanadi.  
 
167 


11 
Kasb etikasining kategoriyalari  ? 
Касбий  маҳоратга  оид  (профессионал) 
ахлоқшунослик  –  маълум  бир  аниқ 
вазиятларда 
касбий 
маҳоратга 
оид 
фаолиятнинг  ўзига  хос  хусусиятларини 
ҳисобга олган ҳолда, мутахасиснинг ҳулқ – 
атвор  қоидалари  ва  ахлоқ  –  одоб 
тамойиллари 
тизими, 
меъёрларидан 
ташкил  топади.  Касбий  маҳоратга  оид 
ахлоқшунослик  ҳар  бир  мутахасисни 
тайёрлаш жараёнининг ажралмас таркибий 
қисми ҳисобланиши зарур.  


Ҳар  қандай  касбий  маҳоратга  оид 
ахлоқшунослик 
таркиби 
умумий 
ва 
хусусий  ҳолатлар  асосида  қарор  топади. 
Касбий маҳоратга оид ахлоқшуносликнинг 
умумий  тамойиллари  умуминсоний  ахлоқ 
қоидаларига  асосланиб,  қуйидагиларни  ўз 
ичига олади: 
а)  Касбий  маҳорат  нуқтаи  назаридан 
ҳамфикрлилик  (айрим  ҳолатларда  алоҳида 
манфаатлар 
асосидаги 
чекланишлар 
кўринишида ифодаланади); 
б)  Бурч  ва  ор  –  номус  тушунчаларининг 
алоҳида даражада ифодаланиши; 
в)  Фаолият  предмети  ва  турига  боғлиқ 
ҳолатда, 
жавобгарликнинг 
алоҳида 
даражадаги шакли. 
Хусусий  тамойиллар  у  ёки  бу  турдаги 
касблар 
таркиби 
ва 
ўзига 
хос 
хусусиятлари,  маълум  бир  аниқ  шарт  – 
шароитлар  асосида  келиб  чиқади  ва 
асосан, 
мутахасисларга 
нисбатан 
қўйилувчи  талаблар  бўйича  ахлоқий 
кодексларда ўз ифодасини топади.  
Ўз  навбатида,  касбий  маҳоратга  оид 
ахлоқшунослик  фақат  касбий  маҳоратга 
эга ходимларнинг фаолияти турли хилдаги 
одамларга  боғлиқлиги  кузатилувчи,  яъни 
ушбу  амалга  оширилувчи  фаолиятнинг 
якуний  натижаси  ёки  ушбу  ҳаракатлар 
жараёни  бошқа  одамлар  ёки  инсоният 
ҳаётига 
алоҳида 
даражада 
муҳим 
аҳамиятга  эга  бўлган  таъсир  кўрсатиши 
қайд  қилинувчи  касб  соҳаларига  тегишли 
ҳолат  сифатида  қайд  қилинади.  Ушбу 
ҳолатга  боғлиқ  равишда,  педагогик, 
тиббий,  ҳуқуқий,  шунингдек  олимнинг 


ахлоқшунослиги  каби  анъанавий  тарзда 
касбий  маҳоратга  оид  ахлоқшунослик 
турлари  ўзаро  ажратиб  кўрсатилади, 
бундан 
ташқари 
нисбатан 
янги 
ҳисобланган,  «инсон  омили»нинг  роли 
ортиб  бориши  билан  боғлиқ  бўлган, 
фаолият  турлари  асосидаги  (инженерик 
ахлоқшунослиги)  ёки  ушбу  омилнинг 
жамиятдаги  таъсири  кучайиши  билан 
боғлиқ бўлган ҳолатлар асосидаги турлари 
(журналист  ахлоқшунослиги,  биоэтика) 
қайд қилинади.  
 
168 


11 
Ahloqshunoslik fani va uning rivojlanish qonuniyatlar. 
Ахлоқшунослик  (этика)  –  одоб  –  ахлоқ 
фалсафаси 
ҳисобланади. 
Ахлоқшуносликда  қуйидаги  саволларга 
жавоб  изланади:  «Ахлоқ  –  одоб  нуқтаи 
назаридан,  тўғри  ва  нотўғри  ҳатти  – 
ҳаракатлар, 
қадриятлар, 
қонуниятлар 
ўртасида  ўзаро  фарқланиш  мавжудми?», 
«Барча  қадриятлар  мутлоқ  тавсифга  эгами 
ёки  нисбий  ҳисобланадими?»,  «Қандай 
қилиб  тўғрироқ  ҳаёт  кечириш  мумкин?», 
«Барча  асосий  қадриятлар  унга  боғлиқ 
бўлган,  ягона  кўринишдаги  меъёрий 
қадриятлар  мавжудми?»,  «Қадриятлар 
моддийлик  тавсифларига  эгами  (стол  ёки 
стул  каби),  агар  бундай  бўлмаса,  биз 
қандай 
қилиб 
уларнинг 
онтологик 
жиҳатдан  тутган  ўрнини  тушинишимиз 
мумкин?». 
Эстетика  (нафосат  ва  гўзаллик  ҳақидаги 
фалсафий  таълимот)  –  нафосат,  гўзаллик 
ҳақидаги 
фалсафий 
фан 
соҳаси 
ҳисобланади.  Эстетика  соҳасида  қуйидаги 
саволларга  жавоб  изланади:  «Гўзаллик  ўз 


нима?»,  «Биз  қандай  қилиб  гўзалликни 
англай олишимиз мумкин?» 
Ахлоқшунослик  (этика)  (грек  тилида 
ἠθικόν,  ἦθος  сўзларидан  олинган  бўлиб, 
«ахлоқ – одоб, урф – одат» деган маънони 
англатади)  –  тадқиқот  объекти  ахлоқ  – 
одоб 
ва 
одоб 
қоидалари 
бўлган, 
фалсафанинг  амалий  соҳаларидан  бири 
ҳисобланади.  Ушбу  сўзнинг  бошланғич 
ўзаги  –  этос,  биргаликдаги  истиқомат 
қилиш  жойи  ва  умумийликда  ҳаёт 
кечириш  иборалари  маъноси  асосида 
вужудга 
келган, 
жамиятни 
жипслаштиришга 
хизмат 
қилувчи 
қоидалар,  меъёрлар,  индивидуализм  ва 
тажовузкорликка барҳам бериш маъносини 
англатади.  Жамият  ривожланиши  билан 
ушбу маъно таркибига виждон, эзгулик ва 
ёвузликнинг  ўрганилиши,  ҳамдардлик, 
дўстлик,  ҳаётнинг  мазмун  –  моҳияти,  ўз  – 
ўзини  бағишлаш  ва  ҳакозо  маънолар 
қўшилган.  Ахлоқшунослик  йўналишида 
ишлаб  чиқилган  бағрикенглик,  адолат, 
дўстлик,  бирдамлик  ва  шу  каби  бошқа 
тушунчалар  ижтимоий  институтлар  ва 
муносабатларнинг  ахлоқий  ривожланиш 
йўналишларини белгилаб беради.  
 
169 


12 
Ekoestetikaning falsafiy mohiyatini  izohlab bering ? 
 
170 


12 
Xalq amaliy sa’nati va dizayin. 
 
171 



Temur va Temuriylar davri falsafasi. 
XIV  asrning  falsafiy  va  ijtimoiy-siyosiy  qarashlari, 
davlatni qurish, jamiyatni huquqiy qonun-qoidalar asosida 
boshqarish, insoniyat taraqqiyotiga yangi sivilizasiyani olib 
kirishda  Amir  Temurning  hissasi  katta  bo’ldi.  U  o’zining 


ijtimoiy 

  siyosiy  qarashlarini  aytar  ekan,  men 
markazlashgan  mustaqil  davlat  tuzishda  va  uni 
boshqarishda  shior  qilib  olgan  12  ta  tuzuklarimga  amal 
qildim, deydi. «Temur tuzuklari»da «Adolat va insof bilan 
Tangrining  yaratgan  bandalarini  o’zimdan  rozi  qildim, 
gunohkorlarga  ham  rahm  qilib  haqqoniyat  yuzasidan 
hukm chiqardim» degan so’zlarni o’qiymiz. 
 
Temur  o’z  davrida  davlatni  boshqarish  ishlarida 
bevosita  o’tmishda  mavjud  bo’lgan  davlatlar  va 
podshohlar hayotini ham o’rganib chiqqanligini aytadi. Bu 
haqda shunday deydi: «Hayotni ko’p issiq sovug’ini ko’rib 
ulardan  saboq  olib  tajribamni  oshirdim.  Shuning  uchun 
do’st
-dushman  bilan  kelishib  yashadim.  Odam  Atodan 
boshlab  Hotam  ul  an  biyogacha,  ulardan  hozirgi 
damgacha  o’tgan  sultonlarning  qonunlari,  turish
-
turmushlari, qilish - qilmishlari, aytgan gaplarini xotiramda 
saqladim  va  yaxshi  axloqlari,  ma’qul  sifatlaridan  namuna 
olib  unga  amal  qildim.  Davlatning  tanazzulga  uchrashi 
sabablarini  surushtirdim  va  davlatu-saltanat  zavoliga 
sabab bo’luvchi ishlardan saqlandim».
 
Temuriylar  davrida  ijtimoiy  fikr  taraqqiyotiga  katta 
hissa qo’shgan davlat arboblaridan bir Mirzo Ulug’bekdir. 
O’z davri fani va madaniyati, jamiyat rivoji uchun ko’plab 
dunyoviy  bilimlarni  xalqqa  yetkazib  berdi.  Ayniqsa, 
jamiyat  taraqqiyoti  yosh  avlod  qo’lida  ekanligini  chuq
ur 
anglab  yetib,  yoshlar  barcha  egallagan  bilimlarini 
mukammallashtirib  borishi,  ularni  hayotga  tadbiq 
etishlari,  jamiyat  farovonligi  uchun  qayg’urishlari,  doimo 
kasb  va  hunar  egallashga  intilishlari  lozimligini  uqtiradi. 
Uningcha, har bir inson o’z o’tmis
hi, tarixini yaxshi bilishi, 
qolaversa,  kelajak  haqida  o’ylashi  lozim.  U  o’zining  «Ziji 
Ko’ragoniy»,  ya’ni  “Yulduzlar  jadvali”  nomli  asarini  yozdi. 
Bu  kitobda  jahon  xalqlarining  har  xil  hisoblaridagi  eralar 
va ularning munosabatlari, vaqtni aniqlansh, quyosh va oy 
tutilishlari,  yulduzlar  va  sayyoralarning  harakatlar  va 
boshqalar  to’g’risida  fikr  yuritadi.  U  bir  yilda  365  kun  6 
saot 46 soniya borligini bundan 600 yil oldin aytib o’tgan.
 
 
172 


12 
Texnogen  sivilizatsiyaning  ishlab  chiqarish  estetikasi  va  fan 
taraqqiyotiga ta’siri. 

Download 1,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish