O‘zbekisòÎn respublikàsi îliy và O‘RÒÀ ÌÀÕsus òÀ’LIÌ VÀzirligi o‘RÒÀ ÌÀÕsus, KÀsb-hunàR ÒÀ’LIÌI ÌÀRKÀZI

I.30-rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

30
B
1
, 
B
2
, ... nuqtàlàr bilàn tång bo‘làklàrgà àjràtàmiz. 
ÎX
 o‘qining
shu îràlig‘i hàm shunchà tång bo‘làkkà àjràtilàdi. Àgàr àylànàdàgi
bo‘linish nuqtàlàridàn 
OX
 o‘qigà pàràllål và 
OX
 o‘qidàgi bo‘linish
nuqtàlàrdàn 
OY
 o‘qigà pàràllål to‘g‘ri chiziqlàr o‘tkàzsàk, ulàrning
kåsishish  nuqtàlàri  izlànàyotgàn  sinusîidàdà  yotgàn  bo‘làdi.
Nuqtàlàr ustidàn uzluksiz chiziq chizàmiz. U sinusîidàning eskizi
bo‘làdi.
y
 
=
 
cos
x
  kîsinusîidàni  hàm  yuqîridà  ko‘rsàtilgàn  tàrtibdà
yasàsh  mumkin.  Funksiyaning  àsîsiy  dàvri 
Ò
 
=
 
2
p
.  Dåmàk,
gràfikni  uzunligi  2
p
  gà  tång  birîr  îràliqdà,  màsàlàn,  [
-p
; 
p
]
îràliqdà yasàsh, so‘ng uni sîn o‘qi bo‘yichà 2
p
 dàvr bilàn ikki
tîmîngà dàvîm ettirish kåràk. cos
x
 juft funksiya bo‘lgànidàn bu
îràliqning [0; 
p
] qismini, cos(
p
 
-
 
x
)
 
= -
cos
x
 munîsàbàtgà ko‘rà
esà yanàdà kichik [0; 
p
2
] îràliqni tànlàymiz. Undà yasàlgàn gràfik
Ox
  o‘qidàgi 
õ 
=
 
p
2
  nuqtàgà  nisbàtàn  simmåtrik  àlmàshtirilsà,
gràfikning 
õ 
=
 
p
 gàchà qismi hîsil bo‘làdi. Bu qism îrdinàtàlàr
o‘qigà nisbàtàn simmåtrik àlmàshtirilsà, gràfikning [
-p
; 
p
] dàgi
qismi  hîsil  qilinàdi.  Gràfikning  [0; 
p
2
]  dàgi  qismi  yuqîridà
sinusîidàni yasàshdà ko‘rsàtilgàndåk hîsil qilinàdi. Låkin bundà
gràfikdàgi nuqtà îrdinàtàsi kîîrdinàtàli àylànàdà ungà mîs nuqtà
àbssissàsigà tång bo‘lishi kåràk.
-
p
2
-
3
2
p
-p
-
2
p
2
p
p
2
3
2
p
p
Y
1
X
-
1
O
y
 
= 
sin
x
I.31-rasm.
1
Y
1
-
1
O
X
p
2
p
3
2
p
2
p
-
p
2
-p
-
3
2
p
-
2
p
y
 
= 
cos
x
I.32-rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

31
Kîsinusîidàni  yasàshning  bîshqà  yo‘li  sinusîidàni 
p
2
  qàdàr
chàpgà pàràllål ko‘chirishdàn ibîràt.
I.31,  I.32-ràsmlàrdà  mîs  ràvishdà  sinusîidà  và  kîsinusîidà
tàsvirlàngàn.