Muallifdan

 
 
Orfoepiya  me’yorining  buzilishi  natijasida  paronimlar  yuzaga 
keladi.  Aytilishi  (talaffuzi)  jihatidan  o‘xshash,  ammo  yozilishi  va 
ma’nosi har xil bo‘lgan so‘zlar 
paronimlar
 deyiladi. 
 Sheva so‘zlarining talaffuzi orfoepik me’yorga kirmaydi. 
 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
75 
75
 
Orfoepiya me’yorlari asosidagi tovush o‘zgarishlari 
 
 Assimilyasiya
  -  nutq  tovushlarining  o‘zaro  ta’siri,  birining 
ikkinchisini  o‘ziga  moslashtirishi:
  ket-di-ketti,  aytti,  uch-so‘m-
usso‘m, tuz-sin-tussin
. 
 Dissimilyasiya
-  ikkita  bir  xil  (o‘xshash)  tovushdan  birining 
boshqa  (noo‘xshash)  tovushga  aylanishi:  zarar-
zaral;  zarur-zaril, 
birorta-bironta; kissa-kista; koridor-kolidor.
  
 Metateza
 -undosh tovushlarning o‘rin almashish hodisasi: 
daryo-
dayro; 
yomg‘ir-yog‘mir; 
tebratmoq-terbatmoq; 
yamlamoq-
yalmamoq;  tuproq-turpoq;  o‘rganmoq-o‘granmoq;  to‘g‘ramoq-
to‘rg‘amoq.
  
 Proteza
-  so‘z  boshida  bir  unlining  orttirilishi:
  ro‘mol-o‘ramol; 
stol-istol; shtraf-ishtaraf
. 
 Epenteza
-ikki  undosh  yonma-yon  kelganda  ular  orasida 
talaffuzda i yoki u orttiriladi:
 fikr-fikir; hukm-hukum. 
 Prokopa
-so‘z  boshida  undoshning  tushishi:
  yiroq-iroq;  yigina-
igna; yag‘och-ag‘och
. 
 Sinkopa
-unlilarning qisqa talaffuz etilishi: 
direktor-direktir
. 
 Apakopa
-o‘zak  oxiridagi  tovush  tushishi:
  do‘st-do‘s;  xursand-
xursan. 
 Eliziya-
unli bilan tugagan va unli bilan boshlangan ikki so‘zning 
qo‘shilishi  natijasida  tovushlardan  birining  tushishi:
  bora  oladi-
boroladi; qora ot-qorot; borar ekan-borarkan.
 
 Tovush  moslashuvi
:  bir  tovush  boshqa  tovushni  o‘ziga 
moslashtiradi: 
manba-mamba,  shanba-shamba,  yonbosh-yombosh, 
sunbula-sumbula, tanbur-tambur.