Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

6.15-rasm. Manba:
 Markaziy bank hisob-kitoblari. 
 
Inflyatsion kutilmalar indeksi – kelgusida kutilayotgan inflyatsiya 
darajasini  aniqlash  bo`yicha  berilgan  savollarga  respondentlar 
tomonidan  belgilangan  barcha  javoblarning  balanslashtirish  usuli 
orqali  umumlashtirilgan  ko`rsatkichi.  Indeks  diapazoni  0  dan,  barcha 
respondentlar  narxlar  pasayishini  ko`rsatgan  taqdirda,  1000  gacha, 
barcha respondentlar narxlar yuqori darajada oshishini kutayotganda. 

---

134 
 
2018 yil iyun oyidan boshlab aholi va tadbirkorlik sub`ektlarining   
inflyatsion      kutilmalari      oshishi      kuzatildi.        Bu  qishloq  xo`jalik 
mahsulotlari  narxlarining  mavsumiy  o`sishi,  ish  haqi  va  kommunal 
to`lovlar tariflari oshishi bo`yicha kutilmalar bilan izohlanadi. Bundan 
tashqari,  2018  yil  avgust  oyidan  boshlangan  milliy  valyuta  kursining 
deval’vatsiyasi  kutilmalarning  oshishiga  o`z  hissasini  qo`shdi. 
Umuman  korxonalarning  inflyatsion  kutilmalari  aholinikiga  nisbatan 
ijobiyroq  bo`ldi,  ya`ni  sentyabrdagi  so`rovlar  natijalariga  ko`ra,  ular 
jismoniy shaxslarga nisbatan narxlarning kamroq oshishini kutishgan. 
Xususan,  yuridik  shaxslarning  48  foizi  narxlar  o`sishi  keyingi  12  oy 
ichida  13  foizdan  oshmasligini  ko`rsatgan  bo`lsa,  shunday 
kutilmalarga ega jismoniy shaxslarning ulushi 42 foizni tashkil etdi (-
rasm). 
Inflyatsion  kutilmalar,  o`z  navbatida,  iqtisodiy  agentlarning 
narxlar  darajasiga  bo`lgan  ishonchini  aks  ettirib,  ularning  iste`mol 
talabi  shakllanishiga  ta`sir  etadi.  SHu  bilan  birga,  inflyatsion 
kutilmalarga  asoslanib  aholi  o`z  jamg’armalarini  tasarruf  qiladi. 
Jumladan,  yuqori  inflyatsion  kutilmalar  jamg’armalarni  iste`molga 
sarflashga  yoki  jamg’arma  o`rnini  bosuvchi  boshqa  yuqori  likvidli 
tovarlar  xaridiga  yo`naltirishga  rag’bat  uyg’otib,  shu  yo`l  bilan 
iste`molga  bo`lgan  talabni  orttiradi.  SHuningdek,  yuqori  inflyatsion 
kutilmalar  sharoitida  aholi  jamg’armalarini  qadrsizlanishdan  saqlash 
maqsadida  ularni  xorijiy  valyutaga  ayirboshlashi  iqtisodiyotning 
dollarlashuv darajasining oshishiga olib keladi. 
So`rov natijalariga ko`ra, hozirgi vaqtda respondentlarning yarmi 
o`zlarining  jamg’armalarini  tadbirkorlikka  yo`naltirishga  tayyorligini, 
boshqa  qismi  esa  jamg’armalarini  joriy  iste`molga  sarflashini 
bildirgan  Bu  bilvosita  respondentlarning  inflyatsiyaning  kelgusi 
dinamikasi  borasida  ikkilanayotganliklarini  va  iqtisodiyotda  kelgusi 
narxlar darajasi bo`yicha noaniqliklar mavjudligini ko`rsatadi. 
Bunda  jamg’armalarning  tadbirkorlik  maqsadida  ishlatilishi 
iqtisodiy  faollikka  ijobiy  ta`sir  ko`rsatib,  kelgusida  yalpi  taklif 
oshishiga  yordam  beradi.  Ushbu  jarayon  bilan  bir  vaqtda  investitsion 
talabning  kengayishi  qisqa  muddatli  istiqbolda  inflyatsiya  o`sishiga 
olib  kelishi  mumkin,  ammo  uzoq  muddatli  istiqbolda  unumdorlik  va 
ishlab  chiqarish  hajmi  oshishiga  xizmat  qiladi.  SHu  bilan  birga, 
ta`kidlash  joizki,  o`z  jamg’armalarini  banklarda  saqlashni  ma`qul 
ko`ruvchi  respondentlar  ulushi  tobora  ko`payib  bormoqda,  bu  esa 

---

135 
 
bank  depozit  foiz  stavkalari  jozibadorligi  va  aholining  bank  tizimiga 
ishonchi ortib borayotganini aks ettiradi.