Birinchi qism

QIT’ALAR
KAMOL KASBIGA DALOLAT-U NUQSONIDIN 
IZHORI MALOLAT
Kamol  et  kasbkim,  olam  uyidin 
Sanga  farz  o‘lmag‘ay  g‘amnok  chiqmoq.
Jahondin  notamom  o‘tmak  biaynih 
Erur  hammomdin  nopok  chiqmoq.
«G‘aroyib us-sig‘ar»ning 10-qit’asi.
Alisher  Navoiy  o‘z  qit’alarini  «Xazoyin  ul-maoniy»  devon-
lariga  kiritganda  har  biriga  alohida-alohida  sarlavha  qo‘yadi.  Bu 
nasriy  sarlavhalar  qit’adagi  ma’no-mazmun  mohiyatini  ochish-
ga  xizmat  qiladi.  Yana  ham  aniqroq  qilib  aytilsa,  kitobxonni 
she’riy  asarni  o‘qishga  tayyorlaydi.
Shu  nuqtayi  nazardan  qaraganda,  ushbu  qit’aning  sarlavhasi-
dayoq  kishi  o‘zini  kamolga  yetkazishni  kasb  qilib  olishi  g‘oyasi 
ilgari  surilib,  aks  holda,  nuqson  yuzaga  kelishi  izhor  etiladi.
B i r i n c h i   b a y t dayoq  shoir  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  o‘quvchiga 
murojaat  qilib,  uni  o‘zini  kamolga  yetkazishni  kasb  qilib  olish-
ga  da’vat  etadi. 
Chunki
,  deydi  u, 
senga  olam  uyidan  g‘amgin 
bo‘lib  chiqish  farz  hisoblanmaydi
.
I k k i n c h i   b a y t da  shu 

 krning  isboti  uchun  hayotiy  mi-
sol  keltiriladi.  Birinchi  qo‘shmisradagi 
olam  uyidin  chiqmoq
 
so‘z  birikmasi  ikkinchi  juftlikdagi 
jahondin  hotamom  o‘tmak
  bi-
lan  chambarchas  bog‘liq. 
Ya’ni,
  deyiladi  keyingi  ikki  satrda, 
bu 
dunyodan  notamom,
 
kamolga  yetmasdan  o‘tmoq  –  xuddi  ham-
momga  kirib,  chala  yuvinib,  nopok  holda  chiqqanday  gap
.
Kamol  et  kasbkim
  so‘zlarini  ba’zilar 
kasb  o‘rganishni  kamol-
ga  yetkaz
  deya  talqin  etadi.  Aslida,  bu  yerda, 
kamolga  yetish ni 
o‘zingga  kasb  qilib  ol
,  deyilyapti.
Demak,  qit’ada  shoir  kishilarni  o‘zini  har  tara

 ama  o‘stirishga 
undaydi.  Hatto,  bu  umrning  bosh  mazmuni  darajasidagi  masala 
qilib  qo‘yilgan.  Alisher  Navoiy  hammomga  kirib,  nopok  chiqish 
qanchalar  mantiqsiz  bo‘lsa,  dunyoga  kelib,  kamolga  yetmay  o‘tish 
ham  shunchalar  bema’nilik  ekanini  ochiq-oydin  aytgan-qo‘ygan.

---

134
O‘zbekistonimizda  mustaqillik  yillarida  barkamol  avlod  tar-
biyasiga  kelajak  poydevori  sifatida  qaralib,  boringki,  bu  hayot-
mamot  masalasi  qilib  qo‘yilayotgani  ham  bejiz  emas.  Ushbu 
g‘oya,  ko‘rinib  turganidek,  asr-asrlik  milliy  ma’naviyatimizning 
mag‘zi-mag‘ziga  singib  ketgan.