“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

:
  “tarbiya”
 
va
 
“moslashuv”. 
Ijtimoiylashuv  tarbiya  jarayonidan  ancha  kengroqdir,  chunki  uning  ma’no-
mazmunida  har  doim  ham  qolipga  solib  bo‘lmaydigan,  har  doim  ham  shaxs 
tomonidan  anglanmaydigan  holatlar  ham  mavjud  bo‘ladi.  Moslashuv  esa 
ijtimoiylashuvning  bir  tarkibiy  qismi,  uning  mexanizmi  sifatida  qaralishi  mumkin. 
Ijtimoiy-psixologik  moslashuv,
  ya’ni,  shaxsning  ijtimoiy  munosabatlarga 
ko‘nikishi  va  moslashishi  orqali  orttirgan  tajribasi  umumiy  ijtimoiylashuvning  bir 
ko‘rinishidir. 
Yuqorida  ta’kidlangan  barcha  munosabatlar  shaxsning  ijtimoiylashuvi 
jarayoni  bilan  bevosita  bog‘liq.  Ushbu  tushuncha  sof  ijtimoiy-psixologik  va 
sotsiologik  bo‘lib,  bu  shaxsning uni  o‘rab  turgan  tashqi  ijtimoiy  muhit ta’sirlariga 
berilishi,  uning  norma  va  qoidalarini  o‘zlashtirishga  moyilligi,  o‘zlashtirganlik 
darajasini  ifodalovchi  jarayondir.  Bu  tushunchaning  umumiy  ma’nosida  insonning 

---

35 
 
tug‘ilib, o‘zini bevosita o‘rab turgan tashqi muhit ta’sirida ulg‘ayishi, shu jamiyat, 
shu atrof-muhit qurshovida tarbiyalanishi yotadi.  
Shaxs individual taraqqiyotining muhim omillaridan yana biri uning yoshiga 
bog’liq  bo’lgan  xususiyatlardir.  Chunki  taraqqiyotning  har  yosh  bosqichi  o’zining 
rivojlanish  omillariga,  qonuniyatlariga,  yangiliklari  va  o’zgarishlariga  ega  bo’lib, 
ular  shaxsning  xarakteri,  temperamenti,  iqtidori,  bilish  jarayonlariga  bevosita 
ta’sirini o’tkazadi.  
Yosh  taraqqiyoti  davrlarining  ham  sifat,  ham  miqdor  o’zgarishlariga  ega 
bo’lgan  ko’rsatkichlari  borki,  amaliy  psixologiya  har  bir  yosh  xususiyatlarini  ana 
shu  ikkala  ko’rsatkich  nuqtai  nazaridan  o’rganishi  va  shaxs  xulqini  boshqarish  va 
ta’sir ko’rsatishda ularga tayanmog’i lozim. 
Umuman  psixologiyada isbot qilingan  faktlardan  biri  shuki, turli  davrlardagi 
inson  taraqqiyoti  o’ta  murakkab  jarayon  bo’lib,