O‘ zbekiston respublikasi oliy va o‘ rta max sus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

8-jadval 
ATB “A” bank filialida 28.09.2018
-yil holatiga chiqim kassa 
operatsiyalarining tahlili 
T/
R 
Chiqim k
o‘
rsatkichlari 
simvol 
28.09.2018dagi 
chiqim 
1.09.2018-
28.09.2018 
yilgacha chiqim 
Ming 
s
o‘
mda 
% da 
Ming 
s
o‘
mda 
% 
da 
1 
Ish haqiga beriladigan naqd pullar 
40 
45858 
6.4 
11658312 
71.6 
2 
Neft mahsulotlari sotib olish uchun 
berilgan naqd pullar 
43 
11850 
1.7 
358036 
2.2 
3 
Qishloq x
o‘
jaligi mahsulotlarini sotib 
olish uchun berilgan naqd pullar 
46 
- 
- 
 
 
4 
Qishloq x
o‘
jaligi faoliyati 
subyektlariga berilgan naqd pullar 
47 
- 
- 
 
 
5 
Pensiya, nafaqa va su
g‘
urta t
o‘
lovlari 
uchun berilgan naqd pullar 
50 
8318 
1.2 
106039 
0.7 
6 
Bank kartalari b
o‘
yicha berilgan 
naqd pullar 
52 
51186 
7.2 
182589 
1.1 
7 
Boshqa maqsadlarga berilgan naqd 
pullar 
53 
222666 
31.2 
1098820 
6.7 
8 
Mikrokreditlarga berilgan naqd 
pullar 
54 
152080 
19.9 
152080 
0.9 
9 
Omonatlarni qaytarish uchun 
berilgan naqd pullar 
55 
82159 
11.5 
1396315 
8.6 
10 
Pochta aloqasi korxonalariga 
berilgan pullar 
59 
150000 
21 
1350000 
8.3 
 
Chiqim b
o‘
yicha jami 
0 
715107 
100 
16292191 
100 
 
Muayyan  vaqt  mobaynidagi  barcha  kassa  chiqim  hujjatlari  (pul 
cheklari,  chiqim  kassa  orderlari  va  boshqalar)ning  summalari 
mijozlarning hisob-varaqlari, bank ichidagi va boshqa hisobvaraqlarning 
debet  qismidagi  yozuvlarga  qiyoslanadi  va  ayni  paytda  hujjatlarning 
rasmiylashtirilishi  hamda  imzolar  va  muhrlar  bankka  berilgan 
namunalarga mos kelishi tekshiriladi. 

---

69 
 
9-jadval 
ATB “A” bank filialida 2018
-yil sentyabr oyida ixtiyoriy 10 ta 
bank mijoziga naqd pul berilishi grafigiga rioya qilinishi tahlili 
(kun) 
№
 
Mijoz nomi 
Reja b
o‘
yicha 
belgilangan sana 
Haqiqatda 
berilgan sana 
Kechikish  
(-), oldindan 
berilishi (+) 
kunlari 
1 
№ 188
-maktab 
3 
3 
- 
2  Toshkent moliya kolleji 
5 
7 
-2 
3 
№ 12
-poliklinika 
4 
3 
1 
4  Baytal Invest 
22 
25 
-3 
5  Farrux Nazir ChF 
19 
21 
-2 
6 
“Altur” OAJ
 
15 
13 
2 
7  Vokzal-1 AYoQSh 
7 
12 
-5 
8  Axmedov ChP 
17 
18 
-1 
9  Pokiza Baraka XF 
26 
15 
12 
10  Sultonov F.R. ChP 
10 
9 
1 
 
 Emissiya-kassa  intizomiga  rioya  etilishi,  jumladan,  muomalaga 
pul  chiqarishning  qonuniyligi  tekshirilishi  shart.  Tekshiruv  kassa 
orderlari  va  balansdan  tashqari  orderlar,  emissiya  telegrammalari 
b
o‘
yicha 
o‘
tkaziladi.  Telegrammalarning  rasmiylashtirilishi  kodlar, 
kalitlar  04028152-shakldagi  qayd  etish  daftaridagi  yozuvlar  b
o‘
yicha 
emissiya ruxsatnomalarining kelgan va foydalanilgan sanasi ular amalda 
kelgan  va  foydalanilgan  sanaga  mos  kelishi,  shuningdek,  ulardan 
foydalanish muddatlariga rioya etilishi tekshiriladi.  
Bunda  ushbu  kassaning  hisobchi-kassirlari  operatsiya  kuni 
mobaynida  va  ish  kuni  oxirida  operatsiya 
o‘
tkazish  qoidalariga  rioya 
qilishlariga  e’tibor  beriladi  (audit  qilish  davridagi  holatlar  k
uzatish 
orqali,  bir  necha  kun  avvalgi  holatlar  esa  nazoratchi  va  hisobchi-
kassirning  nazorat  qaydnomalaridan  imzolari  orqali  k
o‘
rib  chiqiladiki, 
ular  kassir  qayta  sanagan  pul  summasi  nazorat  qaydnomasidagi 
ma’
lumotlarga mos kelishi qiyoslanganidan dalolat beradi); 
•  kassa  mudiri  (oborot  operatsiya  kassasining  kassiri)  ish  kuni 
mobaynidagi 
kassa 
oborotlari 
t
o‘g‘
risida 
04028111-sintetik 
ma’lumotnomani  tuzishi  hamda  shu  ma’lumotnoma  yakunlari  kassa 

---

70 
 
oborotlarining  summalariga  umumiy  buxgalteriya  daftari  va  sintetik 
varaqcha b
o‘
yicha qiyoslanishi; 
•  ish  kuni  oxirida  bosh  buxgalter  (uning  muovini)  oborot 
(operatsiya) kassasidagi naqd pul va boshqa boyliklar hisobini yuritish 
daftarida  k
o‘
rsatilgan  boyliklar  qoldi
g‘
ini  tegishli  hisobvaraqlarning 
qoldi
g‘iga  doir  ma’lumotlarga  sintetik  varaqlar  bo‘
yicha  qiyoslashi. 
Bundan  tashqari  bosh  buxgalteriya  (uning  muovini)  daftarchadagi 
ma’lumotlarni keyin kundalik balans tuzilgan za
hoti  u  bilan  uzil-kesil 
qiyoslashini  aniqlash,  hisobvaraqlardagi  qoldiqlarni  04028120  va 
04028141 shakldagi daftarlarda ketma-ket 5-10 kun mobaynida ayniqsa-
tuzatishga  y
o‘
l  q
o‘
yilgan  sanalarda  kundalik  balanslar  bilan  qiyoslab 
borish; 
Boyliklar  but  saqlanishi  uchun  javobgar  b
o‘
lgan  mansabdor 
shaxslar  (bank  muassasasi  rahbari,  bosh  buxgalteri  va  kassa  mudiri) 
amaldagi  naqd  pul  va  boyliklarni  ularning  har  bir  harakatida  (zaxira 
fondlariga  pul 
o‘
tkazilishi  yoki  zaxira  fondlaridan  pul  olinishida) 
buxgalteriya  hisobidagi,  zaxira  fondlari  hisobini  yuritish  daftaridagi 
ma’lumotlarga  qiyoslab  tekshirilishi,  oborot  kassadagi  naqd  pul  va 
boshqa boyliklar hisobini yuritish daftaridagi ma’lumotlarni esa ish
 kuni 
tugab, boyliklarni q
o‘
riqlash uchun topshirish paytida tekshirib borishi. 
Zaxira  fondlariga  q
o‘
yiladigan  pullarni  boyliklar  but  saqlanishi  uchun 
javobgar  shaxslar  bo
g‘
lamlar  va  dastalar  b
o‘
yicha  sanashi,  hamda 
orderda k
o‘
rsatilgan summa bilan qiyoslashi kerak; 
• 
pul va boyliklarni bank ichida, shu jumladan, operatsiya zali va 
boshqa xonalar orqali tashish. Boyliklar liftda tashilgan paytda eshiklar 
kodi  ular  binoning  istalgan  qavatida  liftdan  foydalanib  turgan  xodim 
tomonidangina ochilishini ta’minlashi kerak. Naq
d pul, tushum solingan 
va  ochilmagan  inkassatsiya  xaltalari  hamda  boshqa  boyliklarning  bir 
qismini  qabul  qilish-topshirish  va  tashishda  summalar  berilgani 
t
o‘g‘
risidagi  hujjatlar  t
o‘g‘
ri  rasmiylashtirilgani  (imzolar  borligi) 
boyliklarning  qolgan  qismi  saqlanishi  qoidalariga  rioya  etilishi 
tekshiriladi; 
• inkassatsiya qilish va tashishda pul va boyliklar but saqlanishini 
ta’minlash. Shu jumladan, banklarning savdo va transport korxonalari 

---

71 
 
huzuridagi 
kassalarida 
boyliklar 
qabul 
qilinishi-topshirilishi, 
ayirboshlash  punktlarida  esa  boyliklar  tashish  uchun  olib  chiqilishi 
qoidalariga,  pul  tushumli  inkassatorlik  xaltalari  kechki  kassaga 
topshirilishi (bir qancha guruh boyliklar solingan xaltalarni bitta kassirga 
topshirish  uchun  bir  vaqtda  tayyorlashiga  y
o‘
l  q
o‘
yilayotgani), 
muassasalar 
o‘
sha  kunning 
o‘
zida  qabul  qilmagan  boyliklar  but 
saqlanishi qoidalariga rioya qilinishi. Katta inspektor boyliklar yetkazib 
berilishiga  tegishli  hujjatlarni 
o‘
z  vaqtida  taqdim  etishi.  Auditor  bu 
ishlarni shaxsan kuzatish orqali, shuningdek, boyliklar uchun yozilgan 
hujjatlar asosida tekshiradi: 
• kassirlar mijozlarga kassadan pul berish tartibiga rioya qilishlari;
 
• muassasaning bosh buxgalteri pochta xabarnomalari va 0428126
-
shakldagi  qaydnoma  daftar  asosida  kassa  boyliklarni  pochta 
muassasasidan 
o‘
z vaqtida olishi va t
o‘
liq holda kirimga kiritishini har 
kuni nazorat qilib borishi; 
• 
muhrlar,  plombirlar,  kassirlarning  nomi  yozilgan  t
o‘
rtburchak 
muhrlar, kalitlar (shu jumladan, shikastlangan hamda vaqtincha zaxirada 
turgan kalitlar)ni saqlash qoidalariga rioya etilishi. 
Audit qilish jarayonida quyidagi hujjatlar asosida tekshiriladi: 
• pul va boyliklarni audit qilish qoidalariga rioya qilinishi va shu 
maqsad  uchun  tayinlangan  shaxslarning  tarkibi  t
o‘g‘
risida  buyruqlar 
borligi.  Audit 
o‘
tkazishga  jalb  etilgan  xodimlarning  tayyorgarlik 
darajasiga  va  audit 
o‘tkazish  sifatiga  e’tibor  beriladi.  Bunda  audit 
dalolatnomalarida k
o‘
rsatilgan qoldiqlar 04028120 - shakldagi daftarda 
va balansda k
o‘rsatilgan ma’lumotlarga mos kelishi tekshiriladi. 
Zaxira 
fondlaridagi  pul  va  boyliklarning  nazorat  tariqasida  qayta  sanalgan 
summasi  ular  olib  chiqilishiga  daxldor.  04028123-shakldagi  daftar 
ma’lumotlari  bilan  qiyoslanadi.  Audit  o‘
tkazishga  sarflangan  vaqt 
04028161-shakldagi post daftaridagi qaydlarga qarab aniqlanadi va audit 
o‘
tkazish  uchun  amaldagi  imkoniyat  (kassani  yopish  va  boyliklarni 
q
o‘
riqlash  uchun  topshirish  vaqti,  audit  qilish  rahbarining  q
o‘
shimcha 
imzosi borligi) belgilanadi; 
• 
kassadan  bank  xodimiga  hisob  berish  sharti  bilan  topshirilgan 
0402004-  va  0402005-shakldagi  kvitansiya  daftarchalarining  hisobini 

---

72 
 
yuritish,  shu  daftar  blankalari  ishlatilishini  nazorat  qilish  holati. 
Hisobdor  shaxslarda  kvitansiya  daftarchalari  borligi  va  hisobdor 
shaxslar  vaqtincha  almashtirilganda  kvitansiyalarning  ishlatilmagan 
blankalarini boshqa shaxsga berish tartibiga rioya etilishi; 
•  kassa  xodimlari  va  inkassatorlarni  ishga  qabul  qilishni 
rasmiylashtirish.  Ularga  maxsus  shakldagi  guvohnomalar  berish, 
guvohnomalar  hisobini  yuritish  va  saqlashning  ayrim  k
o‘
rsatmalarda 
xabar qilingan tartibi; 
• audit boshlanishidan oldin 
muhrlar va plombirlar amalda borligi 
va  ular  belgilangan  namunadagi  hisob  yuritish  daftaridagi 
ma’lumotlarga  mos  kelishi  (bu  daftarni  O‘
zbekiston  Respublikasi 
Markaziy Banki muassasasining rahbari yoki uning yozma farmoyishiga 
binoan,  boyliklar  bilan  operatsiya 
o‘
tkazishga  aloqador  b
o‘
lmagan 
xodim  yuritadi),  kassa  xodimlariga  birkitib  q
o‘
yilgan  plombirlar  va 
muhrlardan  t
o‘g‘
ri  foydalanilishi  ularning  izlarini  pul  va  boyliklar 
nazorat  tariqasida  qayta  sanalganidan  s
o‘
ng  pul  biletlarining 
bo
g‘
lamlarida va tangali qoplarning tizimchalarida qolgan plombirlar va 
muhrlar iziga qiyoslash orqali tekshiriladi; 
•  inkassatsiya  xaltalarining  hisobi  yuritilishi,  ular  inkassatsiya 
xodimlari  yoki  kassa  mudiriga  berilishi  tartibi,  farqlanuvchi  y
o‘
li 
b
o‘
lgan  xaltalarning  saqlanishi,  berilishi  hamda  qaytarilishi  nazorat 
qilinishi, shuningdek
‚
 metall tangalarni saqlash va tashish uchun xaltalar 
hisobini yuritish. 
Audit qilish jarayonida kassa operatsiyalari b
o‘
limining boshli
g‘
i 
pul va boyliklar but saqlanishi ta’minlanishi va saqlash qoidalariga rioya 
etilishi  yuzasidan  chorak  mobaynida 
o‘
tkazadigan  tekshiruvlarni 
rejalashtirishning holati va shu tekshiruvlarning sifati, shuningdek, har 
bir ish sohasidagi kassa ishlarining tashkil etilishi k
o‘
rib chiqiladi. 
Audit  qilish  jarayonida  aniqlangan  kamchiliklarni  tuzatish  va 
mijozlarga hisob-kassa xizmati k
o‘
rsatishni yaxshilash yuzasidan bank 
muassasalari k
o‘
rayotgan chora-
tadbirlarga alohida e’tibor qaratiladi.
 
Shuningdek, auditor  mijozlar inkasso qilinayotgan pul tushumini 
qayta sanashiga doir ishlarning ahvolini tahlil etishi lozim. 
Bank  muassasasini  audit  qilish  jarayonida  unga  qarashli  alohida 

---

73 
 
kassalar-muayyan  Xalq  banki  b
o‘
limlarida  tashkilotlarning  tushumi 
topshiriladigan kassa punktlarida b
o‘
lgan pul va boyliklar, shuningdek, 
shu kassalarda amalga oshirilayotgan operatsiyalarning qonuniyligi, bu 
operatsiyalar  bankning  buxgalteriya  hisobida  t
o‘g‘
ri  aks  ettirilishi,  pul 
va boyliklarni saqlash tartibiga rioya qilinishi tekshiriladi.