O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

Oqlash jarayonining texnologik samaradorligini baholash. 
Oqlash uskunasida dondan   ikki xil mahsulot olinadi: 
Mag‘iz va qovuz olinadi. Lekin   jarayoni samarali bo‘lmaganda, 
5 xil mahsulot hosil bo‘ladi: 
– mag‘iz (qimmatbaho mahsulot); 
– oqlanmagan don; 
– qovuz ( mag‘izdan ajratilgan sirtqi qobiq); 
– maydalangan mag‘iz; 
– kepak. 
Oqlash jarayoni qanchalik yaxshi tashkil qilinsa, oqlanmagan don, 
maydalangan mag‘iz va kepak shuncha kam bo‘ladi, mag‘iz va qovuz 
mikdori esa ko‘p bo‘ladi. 
Oqlangan mahsulotlarni saralash. 
Yormabop donlarni oqlagan-
dan  so‘ng  aralashma  hosil  bo‘ladi,  ularni  beshta  fraksiyaga  bo‘linadi. 
Asosiy fraksiya – bu oqlangan don yoki mag‘iz. Oqlash jarayonida oq-
lanmay  qolgan  donlar,  ikkinchi  fraksiyani  hosil  qiladi.  Oqlash  jara-
yonida dondan ajratilgan sirtqi gul qobig‘i – uchinchi fraksiyani hosil 
qiladi. Oqlash jarayonida maydalangan mag‘iz – to‘rtinchi fraksiyani, 
oqlash  jarayonida  maydalanadi,  mayda  zarrachalarga  mag‘iz  va 
pardalar, ya’ni kepak — beshinchi fraksiyani hosil qiladi. 
Mag‘iz  –  asosiy  va  qimmatbaho  mahsulot  bo‘lib,  unga  tegishli 
ishlov beriladi (silliqlanadi, jilo beriladi, saralanadi). Oqlanmagan don-
dan  esa  qayta  oqlash  jarayonida  mag‘iz  olinadi.  Maydalangan  mag‘iz 
sholi, grechixa (prodel) no‘xat donlariga qayta ishlov berish jarayonida 
hosil  bo‘lib,  ularni  saralab,  kepagi  ajratiladi.  Kepakdan  esa  ozuqa 
sifatida omixta-yem mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladi. 
Qovuz, ya’ni tariq, grechixa va sholi donlari mag‘zidan ajratilgan 
qobiqdan ozuqa xamirturushi sifatida va texnik maqsadlarda ishlatiladi. 
Aralashmadagi  mahsulotlarning  tarkibiy  miqdori  qayta  ishlana-
yotgan don, uning sifati, oqlash jarayonlarni to‘g‘ri olib borish, oqlash 
uskunalarning rusumlari donning birinchi va ikkinchi marta oqlanishiga 
bog‘liq. 

---

264 
Donni  birinchi  oqlashdan  so‘ng  hosil  bo‘lgan  mahsulotlarning 
taxminiy miqdori jadvalda berilgan. 
Oqlash jarayoni natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar saralanib, bir 
xil  sifatga  ega  bo‘lganlari  alohida  ajratiladi.  Oqlangan  mahsulotlarni 
saralashda quyidagi jarayonlar
 
bajariladi: kepak va
 
mayda mag‘iz elak-
larda  elanadi;  don  va  mag‘vzlardan  ajratilgan  gul  qobig‘i  aspiratsi-
yalanadi. 
 
39-jadval