O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov



Download 13,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet142/240
Sana12.01.2022
Hajmi13,43 Mb.
#353614
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   240
Bog'liq
donni-qayta-ishlash-texnologiyasi

 
 
  
 
102-rasm. Endospermadan kepakni ajratish va nazorat qilish uskunasi. 


200 
7.8. Tayyor mahsulotlarning umumiy xarakteristikasi va unda 
ro‘y beradigan jarayonlar 
 
*Oliy nav. Kraxmal maksimum, darmondorilar va kletchatka mini-
mum  darajada.  Kletchatka  chiqarib  tashlanadigan  kepak  tarkibida 
bo‘ladi. Yorqin, qordek oppoq rangli. 
 
 
 
103-rasm. Saralash elash uskunasi. AO «Gʻalla-alteg» tegirmon  sexi. 
 
Oliy nav un – mayin yanchilgan endospermdan (zarrachalarning 
o‘rtacha  o‘lchami  30–40  mkm)  iborat  bo‘lib,  oq  rangi,  tarkibida 
kraxmalning  ko‘pligi  (79–80%),  oqsillar  miqdorining  o‘rtacha  yoki 
namligi  (10–14%)  bilan  ajralib  turadi;  ho‘l  kleykovinaning  chiqishi 
taxminan  28%ni  tashkil  qiladi,  kuldorligi    0,55%dan  yuqori  emas. 
Unning  tarkibida  selluloza  (0,1–0,15%),  yog‘  va  qand  juda  kam 
miqdorlarda bo‘ladi. 
*Birinchi  nav.  Donning  mayda    yanchilgan  endospermi  va 
umumiy hajmning 7% gacha donning qobig‘i. 
I  navli  un  –  eng  ko‘p  tarqalgan.  Mayin  yanchilgan  endosperm 
zarrachalaridan (o‘lchami 40–60 mkm) va kam miqdordagi kepakdan, 
ya’ni  maydalanmagan  qobiq  va  aleyron  qatlamdan  (un  massasiga 
nisbatan  3–4%  miqdorda)  iborat  bo‘ladi.  Kraxmal  miqdori  o‘rtacha             
75%ni tashkil qilib, oqsil miqdori nisbatan ko‘p bo‘ladi (13–15%), ho‘l 


201 
kleykovinaning  chiqishi  30%ni  tashkil  qiladi.  I  navli  un  tarkibida 
qandlar (2% gacha) va yog‘ miqdori (1%), oliy navli undagiga nisbatan 
ko‘p  bo‘ladi.  Unning  kuldorligi  0,75%ni  va  sellulozaning  miqdori 
o‘rtacha 0,27–0,3%ni tashkil qiladi. Birinchi navli unning rangi sof oq 
rangli yoki oq rangda bo‘lib, sariq yoki kulrang tuslari ham bo‘ladi. 
*Ikkinchi  nav.  Kepak  zarrachalarining  ma’lum  foizi  hisobiga 
ancha to‘qroq rang. Asosiy belgilangan maqsadi konditer mahsulotlari, 
pryanik va boshqalar. 
II navli un – qobiq aralashmalari ko‘proq (un massasiga nisbatan 
8–10%  miqdorda)  maydalangan  endosperm  zarrachalaridan  iborat 
bo‘ladi. Zarrachalarining o‘lchami 30–40 dan 150–240 mkm gacha. 
Un tarkibida 70–72% kraxmal, 3–16% oqsil bo‘lib, ho‘l kleykovi-
naning chiqishi 25% dan kam emas. Qand miqdori 1,5–2,0%, yog‘ 2% at-
rofida, kuldorligi  1,1–1,2%, selluloza miqdori o‘rtacha 0,7%. Uning rangi 
oq-sariq tuslidan, oq-quyuqroq kulrang va jigarranggacha. 
*Aralash  (universal).  Bu  oliy  va  birinchi  navli  unlarning  turli 
proporsiyalardagi  aralashmasi.  Asosiy  belgilangan  maqsadi  makaron 
mahsulotlarining turli navlari 
Jaydari  I  navli  un  –  oddiy  tortish  yo‘li  bilan  olinadi  va  uning 
chiqishi  96%ni tashkil qiladi. Bug‘doy un qanday qismlardan tashkil 
topgan bo‘lsa, xuddi shu qismlardan iborat bo‘ladi, lekin meva qobig‘i 
va murtagining kamligi bilan ajralib turadi. Javdari un nisbatan yirik, bir 
jinsli  emas  (eng  katta  zarrachasining  o‘lchami  600  mkm,  eng  kichik 
zarrachasining  o‘lchami  esa  30–40  mkm  ni  tashkil  qiladi).  Kimyoviy 
tarkibi  boshlang‘ich  donning  tarkibiga  yaqin  bo‘ladi  (kuldorlik 
dondagiga nisbatan 0,07–0,1% ga, selluloza miqdori esa 0,15–0,2% ga 
kam  bo‘ladi).  Bu  un  yuqori  nam  singdirish  va  qand  hosil  qilish 
qobiliyatiga  ega  bo‘lib,  ho‘l  kleykovinaning  chiqishi  20%  va  undan 
yuqori bo‘ladi. 
Oliy  nav  un  endospermning  ichki  qismlaridan,  2-navli  un  esa 
endospermning  tashqi  qavatlari  zarrachalaridan  va  biroz  miqdorda 
po‘stloq qismlaridan iborat bo‘ladi. Uning rangi sarg‘ishdan och sariq 
ranggacha  bo‘lishi,  un  tarkibida  karotinoidinlarning  mavjudligi  bilan 
bog‘liq.  Oqsil  miqdori  15–16%  gacha,  ba’zida  esa  undan  ko‘proq 
bo‘lishi  mumkin.  Un  32–35%  (40%gacha)  ochiq  rangdagi  elastik 
kleykovina hosil qilish xususiyatiga ega.  


202 
*Kepak.  Rasmiy  ravishda  kepak  donni  qayta  ishlashdan  oli-
nadigan chiqitlarga tegishli va chorva uchun ozuqa  sifatida ishlatiladi. 
Biroq so‘nggi paytlarda  aynan kepak va undan olinadigan mahsulotlar 
bozorda tobora  eng  katta o‘rinlarni egallashmoqda. 

Download 13,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish