маъруза соат



Download 1,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet30/53
Sana11.01.2022
Hajmi1,14 Mb.
#352059
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   53
Bog'liq
L. B. Qodirova jahon sivilizatsiyalari

2-savolning bayoni: 
VII-VIII  asrlar  mobaynida  yapon  davlati  shakllanayotgan 
boshqaruv  institutlarini  g’oyaviy  jihatdan  asoslashga  uringan. 
“Kodziki” (712 y.) va “Nixon syoki” (720 y.) kabi afsonaviy-yilnoma 
to’plamlar  birinchi  navbatda  shunga  xizmat  qilishi  lozim  bo’lgan. 
Ularning vazifasi davlat mafkurasini yaratish, ya’ni “afsona” va “tarix” 
ni  moslashtirish  bo’lgan:  “Kodziki”  va  “Nixon  syoki”  voqealari 
“xudolar erasi” va imperatorlar erasi” ga bo’linadi.  
Sintoistik  afsonalar  zamirida  umumdavlat  mafkurasini  yaratishda 
muhim bosqich bo’lgan “Kodziki” va “Nixon syoki” to’plamlari xitoy 
tilida yozilgan. “Nixon syoki” sulola yilnomasi sifatida qabul qilingan. 
“Kodziki”  Ono  Yasumaro  tomonidan  Xieda-no  Are  og’zidan  yozib 
olingan.  Uzoq  vaqtgacha  xitoy  adabiy  tili  yapon  madaniyatining  tili 
bo’lib  keldi  va  u  birinchi  navbatda  davlat  ehtiyojlariga  xizmat  qildi. 
Imperator  Setoku  davrida  bo’g’inli  yapon  alifbosi  yaratildi  va  rasmiy 
yozuv sifatida joriy etildi.  
Sintoizmning davlat qurilishiga faol jalb etilishi bilan buddizm bu 
sohada o’z ahamiyatini yo’qota boshladi. Bu ayniqsa 771 yilda  budda 
monaxi  Dokyo  tomonidan  o’tkazilgan  muvaffaqiyatsiz  to’ntarishdan 
so’ng  sezila  boshladi.  Nara  ibodatxonalari  va  monastirlaridaga  budda 
ruhoniylarining  ta’sirini  kamaytirish  uchun  784  yilda  poytaxt 
Nagaokaga,  794  yilda  Xeyanga  ko’chiriladi.  Davlatning  qo’llab-
quvvatlashishidan  qisman  mahrum  bo’lgan  buddizm  baribir  alohida 
shaxsning shakllanishida katta ahamiyatga ega bo’lib qolaverdi. 
Buddizm bilan bir qatorda Yaponiyaga ushbu dinning ehtiyojlariga 
xizmat  qiluvchi  moddiy  majmua  ham  kirib  keldi.  Ibodatxonalar 
qurilish,  budda  va  bodxistavlarning  haykallari  va  boshqa  marosim 
buyumlarini  ishlab  chiqish  boshlandi.  Sintoizm  esa  bu  davrda  hali 
rivojlangan  yopiq  diniy  inshootlar  qurish  an’anasiga  ega  emas  edi. 
Koreya va Xitoy prototiplariga o’xshash jihatlar bilan bir qatorda yapon 
ibodatxonalari qurilishi o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lib bordi.  


 
98 
Me’morchilikda  o’ziga  xos  yapon  uslubi  shakllana  borgan. 
Masalan,  Syotoku  tomonidan  barpo  etilgan  Xoryu-dzi  ibodatxona 
majmuasiga  o’xshashi  Xitoyda  ham,  Koreyada  ham  uchramaydi. 
Takamatsudzuka  qo’rg’onidagi  freskalar  ham  materik  namunalaridan 
ko’p jihatlari bilan farq qiladi.  
Yaponiyadagi  eng  yirik  budda  yodgorliklaridan  biri  90  ga. 
maydonni  egallagan  Todaydzi  ibodatxonasidir  (VIII  asr  o’rtalari).  Sof 
diniy ehtiyojlardan tashqari ushbu inshoot umumdavlat ahamiyatiga ega 
dunyoviy  marosimlarni  o’tkazish  uchun  ham  xizmat  qilgan. 
Todaydzining  “Oltin  pavilon”i  (“kondo”)  vayronkor  yong’inlardan 
so’ng  bir  necha  bor  qayta  qurilgan.  Bugungi  kunda  u  dunyodagi  eng 
yirik  yog’och  inshoot  sanaladi.  Uning  balandligi  –  49,  kengligi  –  57, 
uzunligi  50  metr.  Unda  kosmik  budda  Vayrochananing  18  metrlik 
haykali  joylashgan.  Ammo  keyingi  davrda  Yaponiyada  kichik  hajmga 
intilish kuchaygan.  
VII-VIII  asrlardan  boshlab  buddaning  bronza  haykallari  asosan 
Xitoy va Koreyadan keltirilgan yoki u yerdan kelgan  ustalar tomonidan 
yaratilgan.  VIII  asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlab  keng  tarqala 
boshlagan  loklangan,  sopol  va  yog’och  budda  tasvirlarida  mahalliy 
ikonografiya an’analarining ta’siri sezilarli ekanligini ko’rish mumkin. 
Shu  davrdan  boshlab  yapon  buddizmining  buyuk  vakillari  (Gyosin, 
Gien, Gandzin va h.k.) ning portret tasvirlari yaratila boshlangan.  
O’rta  asr  yapon  she’riyati  bugungi  kunda  butun  dunyoga 
mashhur.  Ammo  bizgacha  yetib  kelgan  birinchi  she’riy  to’plam  – 
“Kayfuso” (751 y.) xitoy tilidagi she’rlardan iborat. Ko’p vaqt o’tmay 
tuzilgan  yapon  she’rlari  to’plami  –  “Man’yosyu”  iyerogliflarning 
fonetik  yozuvi  “man’yogana”  yordamida  yozilgan.  “Man’yosyu”ga 
turli davrdagi she’rlar kiritilgan: folklor va diniy she’riyat namunalari, 
xalq  qo’shiqchilik  ijodi  bilan  aloqasini  yo’qotmagan  mualliflik 
she’rlari.  Ammo  “Man’yosyu”  yaratilgandan    so’ng  xitoy  tilining 
yuksak  obro’si  yapon  she’rlarining  uzoq  vaqtgacha  yozma  madaniyat 
doirasidan  chiqib  ketishiga  olib  keldi.  Yapon  tilidagi  navbatdagi 
to’plam “Kokinsyu” faqatgina X asr boshiga kelib paydo bo’ldi.  
Ajoyib  va  mustaqil  xeyan  madaniyatiga  asos  bo’lgan  davr 
yaponlar  uchun  qat’iyatli  va  samarali  o’rganuvchanlik  davri  bo’ldi. 
Turli  xalqlar  yutuqlarini  o’zlashtirish  xususiyatiga  qaramasdan, 
yaponlar o’z o’tmish madaniyatlariga nisbatan merosiylikni saqlab qola 
oldilar.    IX  asr  boshlariga  kelib  o’zga  xalqlar  yutuqlari  hisobiga 


 
99 
boyitilgan yapon madaniyati mustaqil taraqqiyot uchun yetarlicha ichki 
kuchga ega edi.  
 

Download 1,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish