Ishqqa oid qirq qoida

Ey, yuzimni dahr aro misli qamar qilgan 

o'zing, 

Band-bandim so'ylatib, ahli nazar qilgan 

ko'zing. 

Ey, shamolingdan daraxtim raqs aylab, 

o'ynagan, 

Noming aytsam, og’zimi shahdu shakar qilgan 

so'zing.

 

 

Men Kiraning o'z xayollari og'ushida ekanini 

tushunib turardim. Uning yuziga bir qarashning 

o'zidayoq eri chekayotgan azoblardan qattiq 

azobda ekani aniq ko'rinib turardi. U erining 

---

birgina tabassumi uchun hamma narsaga tayyor 

edi. Shunga qaramay, nihoyat Shamsdan 

qutilganidan o'zini yengil his etar, hatto 

xursand ham edi. 

- Agar men uni topsam, nima bo'ladi? - deb 

yubordim beixtiyor va bundan o'zim hayron 

bo'ldim. 

- Nima ham qilardik. Qanday yashagan bo'lsak, 

shunday yashayveramiz, - javob qildi Kira, 

uning ko'zlarida umid nurlari porlardi. Men 

Kira nima istayotganini aniq tushunib turardim. 

Shams Tabriziyni izlamasligim kerak edi- 

Damashqqa bormasligim kerak edi. Shahardan 

chiqib biron mehmonxonada yashash, bir-ikki 

hafta o'zimni Shamsni tinimsiz izlaganday 

ko’rsatib qaytishim mumkin edi. Otam 

gapimga balki ishonishi mumkin edi, hammasi 

shu bilan barham topardi. Bu balki nafaqat 

Kira uchun va Shamsni hech qachon yaxshi 

ko'rmagan Aloviddin uchun, shuningdek, 

otamning shogirdlari va izdoshlari uchun, hatto 

o’zim uchun xam eng yaxshi yo'l bo'lar edi. 

---

- Kira, men nima qilishim kerak? 

Otamni deb islomni qabul qilgan, menga va 

ukamga juda yaxshi ona bo'lgan, o'z erini 

bexad sevgan va o'ziga bag'ishlanmagan she'rni 

yod olgan bu ayol menga diqqat bilan qarab 

qo'ydi va hech nima demadi. 

Javobni o’zim topishim kerak edi. 

 

 

Rumiy 

1246 yil, avgust, Konya.

 

Shams yo’q, quyoshsiz dunyoda quvonch ham 

yo'q. U sovuq va qayg'uli, qalbim bo'm-bo'sh. 

Kechalari uxlamayman, kunduzi uyda 

bemaqsad sandiroqlab yurganim-yurgan. Go'yo 

shu yerdaman-u, lekin shu yerda emasman - 

tiriklar orasidagi o’lik. Hamma meni 

asablantiradi. Nima uchun hamma xuddi hech 

nima bo'lmaganday, bemalol yashayapti-ya? 

Shams Tabriziy bo'lmasa, hayot o'zgarmasligi 

mumkinday go'yo. 

Har kuni erta tongdan to kechgacha 

---

kutubxonamda Shamsni eslayman. Masalan, 

bir kuni menga o'zining odatdagi sal xirildoq 

ovozi bilan «Sen bir kunmas bir kun ishq 

kuychisi bo'lasan» degan edi. 

Kim bilsin, kim bilsin... Lekin bu so'zlar 

qalbimdagi zulmatni engishimga yordam 

berayotganga o'xshayapti. Balki Shams shuni 

istagandir. U mening shoir bo'lishimni istagan 

bo'lsa kerak! 

Hayot ezgulikka yo'nalgan. Nimaiki sodir 

bo'lmasin kattami yo kichik - biz yengib 

o'tadigan barcha qiyinchiliklar, mohiyatan, 

Xudoning, biz komil bo'lmog'imiz uchun 

tuzgan, muqaddas rejasiga kiradi. Kurash - bu 

inson bo'lishni istagan kishining ichki ishi. 

Shuning uchun Qur'onda «...Bu yon esa 

mo'minlarning qutulish yo'lidir» deya alomat-

belgilar qo'yilgan. Xudoning chizgisida tasodif 

yoki to'g'ri kelib qolish degan narsalar yo'q. Va 

Shams Tabriziy deyarli ikki yil oldin aqrab 

oyining o'sha kunida mening yo'limdan chiqib 

qolgani ham tasodif emas edi. 

---

- Meni sening oldingga shamol uchirib 

kelmadi, - degan edi Shams. 

Keyin menga o'z rivoyatlaridan birini aytgan 

edi: 

- Bir so'fiy bo'lgan ekan, unga hatto Iso 

nafaslik yuksak ilmi nasib etgan ekan. Garchi 

faqat bitta shogirdi bo'lgan esa-da, shuning 

o'ziga ham rozi ekan. Lekin shogirdi 

boshqacharoq ekan. Ustoziga boshqalar ham 

qoyil qolishlarini istab, ko'proq shogirdlar 

olishini undan hadeb so'rayveripti. 

- Yaxshi, - rozi bo'lipti nihoyat ustozi. - Shuni 

istasang, mayli, yana shogirdlar bo'lsa bo'la 

qolsin. 

O'sha kuniyoq ular bozorga borishipti. Bir 

joyda qush shaklidagi shamlar sotuvga 

qo'yilganini ko'rishipti. Ustoz shamlarga 

sekingina puflagan ekan, ularga jon kirib, 

shamolda uchib ketishipti. Qoyil qolgan 

tumonat shahar ahli ustoz yoniga to'planibdi. 

Tez orada shogirdlar shunchalik ko'payib 

ketiptiki, ustozning birinchi shogirdi bilan 

---

uchrashishi uchun sira vaqti qolmaydigan 

bo'lipti. 

- Oh, ustoz, men nohaq ekanman. Avvallari 

ancha yaxshi yashagan ekanmiz, - debdi xafa 

bo'lib shogird. - Biron chora ko'ring. Iltimos, 

ularni haydang. 

- Yaxshi. Sen shuni istasang, hayday qolaman. 

Ertasi kuni ma'ruza o'qiyotib, ustoz shamol 

ko’taripti. Shogirdlar qo'rqib ketishipti va 

birin-keti unga orqalarini o'girib keta 

boshlashipti. Faqat avvalgi shogird qolipti. 

- Xo'sh, sen nima uchun boshqalar bilan 

ketmading? - so'rapti ustoz. 

- Men sening huzuringga birinchi shamoling 

uchun kelmagan edim, - javob beripti shogird, - 

va bu shamoling uchun seni tashlab ham 

ketmayman. 

Shams nimaiki qilgan bo'lsa, mening foydam 

uchun qildi, menga yaxshi bo'lsin uchun qildi. 

Shahar ahli buni tushunmadi. Shams g'iybatlar 

shamolini ataylab qo'zg'atdi, odamlarning 

jig'iga tegdi, Konya aholisi uchun shakkoklik 

---

bo'lib ko'rinadigan gaplarni aytdi. U hatto 

o'zini yaxshi ko'radigan odamlarni ham 

qo'rqitib, jig'iga tegdi. Shams men o'zimning 

oldingi bilimlarimni unutmog'im uchun 

kitoblarimni suvga otdi. Garchi hamma uning 

shayxlar va olimlarni yomonlab gapirganlarini 

eshitgan bo'lsalar ham, aslida o'zi muqaddas 

matnlarni qanchalar chuqur tafsirlay olishini 

juda kamchilik biladi. Shamsning alkimyo, 

nujum, ilohiyotshunoslik, falsafa va mantiqdan 

ilmi chuqur edi, lekin o'z ilmlarini johil 

odamlardan uzoqda, yashirin saqlardi. U faqih 

edi, lekin o'zini faqirday tutardi. 

U fohishaga uyimiz eshigini ochdi, bizni u 

bilan birga yashashga va birga tanovullar 

qilishga majbur qildi. U meni qovoqxonaga 

yubordi va u yerda ichkilikbozlar bilan 

suhbatlashishimga maslahat berdi. U meni, 

moxov bo'lish qismati nimaligini bilishim 

Uchun, o'zim xutba o'qib kelgan machit 

darvozasi ro'parasida tilanchilik qilishga 

majbur etdi. U meni oldin o’z muxlislarim va 

---

izdoshlarimdan, keyin aslzodalardan ajratib 

oldi va oddiy odamlarga yaqinlashtirdi. Faqat u 

tufayli men odatda sira tanimay yonlaridan 

o’tib ketadigan odamlar bilan tanishdim. 

Shams odamlarni Xudodan ajratadigan barcha 

butlarni yo'qotish kerak deb hisoblardi. Uning 

uchun shon-sharaf, boylik, hatto diniy 

aqidalarda ham butga aylanuvchi jihatlar bor 

edi. Shams odatlangan hayot tarzimdagi meni 

bog'laydigan barcha aloqalarim iskanjasini 

ancha bo'shashtirdi. Ongimdagi cheklanish yo 

bid'atni ko'rib qolgan zahoti, vaqtni zoe 

ketkazmay, raqibni darhol gumdon qilardi. 

Men uni deb, meni eng ishonchli 

muxlislarimdan ham ajratib yuboradigan, 

barcha sinov va tekshiruvlardan, barcha daraja 

va bosqichlardan o'tdim. Muxlislarim juda ko'p 

edi, endi esa menga hech kim kerakmas. Shams 

ketma-ket zarba beraverib, butun obro'-

e'tiborimni chilparchin qildi. U tufayli men 

telbalikning qadr-qimmatini angladim va 

yolg'izlik, nochorlik, g'iybat, tarkidunyochilik, 

---

nihoyat, qayg'u va umidsizlik ta'mini totdim.