O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

69 

 

hayotining ijtimoiy sharoitlarida aniqlanadi va jamiyatning turli qatlamlarida turlicha 

bo‘ladi.  

Axloqiy  me’yor  jamiyat  tomonidan  tan  olingan  bo‘lib,  uning  a’zolari  tomonidan 

bajarilishi majburiy-ixtiyoriy bo‘lgan qoida hisoblanadi.  

Axloqiy  odat  –  axloqiy  xatti-harakatlarning  mukammallashtirishga  bo‘lgan  ehtiyoj 

bo‘lib, u o‘quvchilarda qulay vaziyatlarda ijobiy mazmunga ega xatti-harakatlarning 

izchil, doimiy, tizimli  takrorlanishi hisobiga hosil bo‘ladi.  

Axloqiy ong – ijtimoiy ong shakllaridan biri bo‘lib, jamiyat tomonidan tan olingan va 

rioya  qilinishi  zarur  bo‘lgan  xulq-atvor  qoidalari,  mezonlari,  milliy  istiqlol 

g‘oyasining o‘quvchilar ongida aks etishi.  

Axloqiy xulq motivlari va nazorat joyiga ko‘ra, axloqiy rivojlanish darajasi amerika 

olimi Ya.Kolbergning ta’kidlashicha, uchta guruhga bo‘linadi.  

1.  Axloqgacha  (bola  axloq  talablarini  jazodan,  ya’ni  tashqi  nazoratdan  qo‘rqib 

bajaradi).  

2. Konventional (axloq talablariga yaxshi yashash uchun amal qiladi). 

3. Avtonom (hayot qoidasiga aylanib bo‘lgan, o‘z ixtiyori bo‘yicha amal qiladi).  

Axloqiy tarbiya bu tarbiyalanuvchilarda axloqiy bilimlar, axloqiy his- tuyg‘u, axloqiy 

xulqni shakllantirish bilan bog‘liq pedagogik faoliyatdir. Axloqiy tarbiyaning ijtimoiy 

aspekti bu jamiyatda qabul qilingan axloq me’yorlari va prinsiplaridir.  

Axloqiy  tarbiya  o‘quvchilar  ongi,  hayoti,  turmush  tarziga  muayyan  jamiyat 

tomonidan tan olingan va rioya qilinishi zarur bo‘lgan tartib, odob, o‘zaro munosabat, 

muloqot va xulq-atvor qoidalari, mezonlarni singdirish jarayoni.  

Axloqiy  tarbiyani  maqsadi  o‘quvchilarni  ijtimoiy-axloqiy  me’yorlar  mazmunidan 

xabardor etish, ularga axloqiy me’yorlarning ijtimoiy ahamiyatini tushuntirish, ularda 

ijtimoiy-axloqiy  me’yorlarga  nisbatan  hurmat  hissini  qaror  toptirish  asosida  axloqiy 

ong va madaniyatni shakllantirish hisoblanadi.  

Axloqiy tarbiyani vazifalari:  

1. O‘quvchilarni odob-axloq qoidalari va ijtimoiy axloq me’yorlari bilan tanishtirish.  

2. O‘quvchilarda ma’naviy-axloqiy ongni shakllantirish.  

3. O‘quvchilarning ma’naviy-axloqiy his-tuyg‘ularini tarbiyalash va rivojlantirish.  

4.  O‘quvchilarda  ma’naviy-axloqiy  sifat  (ota-onani,  kattalarni  hurmat  qilish, 

kichiklarga izzat ko‘rsatish, mehnatsevarlik, bilim olishga intilish, kamtarlik, halollik, 

rostgo‘ylik,  olijanoblik,  muruvvatlilik,  rahmdillik,  moddiy  va  ma’naviy  ne’matlarni 

asrash, kelajakka ishonch bilan qarash va h)larni tarbiyalash.  

5. O‘quvchilarda axloqiy xulq-atvor ko‘nikma, malaka va odatlarini tarkib toptirish.  

Hozirda zamonaviy dunyo insoniylik prinsiplariga asoslangan, axloq normalariga va 

insoniylik axloqiga tayangan qadriyatlarga muhtojlik sezmoqda. Ularga quyidagilarni 

kiritishimiz mumkin:  

---