O’zbekiston respublikasi оliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

BMIning  strukturasi. 

Ushbu  malakaviy  ish  kirish,  ikki  bob,  xulosa  va 

foydalanilgan  adabiyotlar  ro‘yxatidan iborat 

---

 

 

- 14 - 

- 14 - 

I bob 

1.1.

 

Leksik ma’no 

Leksik 

mano 

tilshunoslikning 

leksikologiya  sohasida  o‘rganiladi. 

Leksikologiya  grekcha  (leksikos)"lug'at"  (so‘z)ga,  oid  (logos)  "ta'limot",  "fikr" 

kabi  tushunchalarni  anglatadi.  Leksikologiya  tilshunoslikning  lug'at  tarkibini 

tekshiradigan  bo‘limidir.  Nemis    tili  leksikologiyasi  esa  nemis  tili  lug'at  boyligini 

o‘rganadi.  Demak,  tildagi  so‘zlar  yig'indisi  leksika  va  uni  o‘rganuvchi  ta'limot  esa 

leksikologiya  deb  yuritiladi.  Turg'un  iboralar  ham  o‘z  xususiyatiga  ko‘ra 

leksikologiyada  tekshiriladi.  Leksikologiya  jamiyat  taraqqiyoti  bilan  lug‘at  boyligi 

o‘rtasidagi  dialektik  bog‘liqlik,  til  leksik  sistemasining  qurilishi  va  ushbu  sistema 

elementlarining  bir-biri  bilan  ko‘p  qirrali  munosabatlari  xamda  ularning  ma‘no 

turlarini  o‘rganadi. 

XIX  asr  oxirlari  va  XX  asr  boshlarida  nemis  tili  lug‘at  boyligini  o‘rganishga  qator 

ilmiy 

ishlar 

bag‘ishlandi. 

Ulardan  biri  G.Xirtning  ―Etymologie  der 

neuhochdeutschen  Sprache‖  asari  bo‘lib,  unda  nemis  tili  lug‘at  boyligining  keng 

etimologik  analizi  va tarixiy  boyish yo‘llari  tadqiq qilingan.

10

   

       Taniqli  nemis  lug‘atshunosi  Gyuter  Kempke  tomonidan  tuzilgan  ―Nemis  tilini 

chet  tili  sifatida o‘rganuvchilar uchun lug‘at‖

11

 da so‘zga quyidagicha ta‘rif va izoh 

beriladi:  ―Das  Wort  -  mundlich  od.  schriftlich  gebrauchte  kleinste  im  Text 

isolierbare  selbständige  sprachliche  Einheit  die  beim  Schreiben  von  anderen durch 

                                                 

10

 Hirt  G.  Etymologie  der neuhochdeutschen Sprache. M., 1988 

11

 Kempke  G.  Woerterbuch fuer DaF.  L.,  1998 

---

 

 

- 15 - 

- 15 - 

einen  Zwischenraum  getrennt  wird  und  eine  bestimmte  eingene  Bedeutung  od. 

Funktion hat‖. 

       Ushbu  ta‘rifda  so‘zning  og‘zaki  va  yozma  nutqda  qanday  qo‘llanishi, 

ko‘rinishi,  yozilishi  va  maxsus  ma‘no  funktsiyalarga  ega  ekanligi  sodda  va  lo‘nda 

tarzda ko‘rsatib berilgan.   

      Demak  so‘z-  intuitiv  berilgan,  tayyor  xolda kundalik muloqotda qo‘llaniladigan 

lingvistik  tushunchadir.  

Fonetik nuqtai nazardan nemis tilida  so‘zlar quyidagi  xusussiyatlarga  ega:   

Nemis tilida  so‘zlar markazlashgan,  morfologik  bog‘langan urg‘uga ega: 

bosh urg‘u - die Hauptbetonung 

ikkinchi  darajali  urg‘u - die Nebenbetonung 

kuchli  urg‘u - die starke Betonung 

kuchsiz urg‘u - die schwache Betonung 

Masalan:  Arbeit  ―arbeits‗los‖, ―Stock‘finster‖, „Eishockey‘nationalmannschaft‘ 

Ushbu urug‘lar so‘zning fonetik  yaxlitligini  ifodalaydi.