|
Silindrik va diskasimon frezalar
Bu frezalarning konstruksion xususiyatlaridan kelib chiqib farqi shundaki,
asosiy kesuvchi qirralari silindrda joylashib, uning o‘qi, aylanadigan asbob o‘qiga
mos kelib, ishlov berilayotgan yuzaga parallel joylashadi.
Silindrik frezalarda yordamchi kesuvchi qirralar bo‘lmaydi va ular erkin
kesish sharoitida ishlaydi.
Aksincha, diskali freza tishlari bir yoki hamma tishlari toretsida (yon
yuzasida) yordamchi kesuvchi qirralar bilan jihozlangan. Lekin silindrik
frezalardan farqi shundaki, ularning diametri freza uzunligidan ko‘proq.
Frezalarning hamma turi o‘rnatiladigan, teshikli va opravkada o‘rnatish uchun
shponkali ariqchasi bor qilib tayyorlanadi.
168
Amalda frezalarning ishlash sharoiti noma’lum hollarda, silindrik frezalarni
ishlatilish sharoitidan kelib chiqib, quyidagi emperik formulalardan foydalaniladi:
bu yerda: m-freza konstruksiyasi va ishlash sharoitini hisobga oluvchi
koeffitsient (m=2 mayda tishli toza frezalar va
– yirik
tishli frezalar uchun va ω, 30˚ gacha).
Mayda tishli frezalarning diametri 40...90 mm gacha ishlab chiqariladi.
Kichik burchakli ω da o‘qdagi kuchlanish kichikroq, tish shakli trapetsiyasimon,
burchaklari γ=15˚, α=16˚ qilib tayyorlanadi.
Yirik tishli frezalarda tishlar soni kamroq. Ularda ω burchak 45˚ gacha
boradi, tish shakli parabolik kuchaytirilgan bo‘lib, balandligi
o‘rtacha qattiqlikdagi po‘latlarga ishlov berish uchun γ=15...16˚, α=10...14˚.
O‘qdagi kuchlanishlar ko‘p bo‘lgani uchun, uni yo‘qotish choralarini ko‘rish
kerak, misol uchun bitta opravkada tishlari har xil yo‘nalishdagi ikkita freza
o‘rnatish mumkin (4.3-rasm). Shu paytda o‘ngdagi va chapdagi frezalarning
o‘qdagi kuchlanishi ishlash vaqtida muvozanatlashadi.
4.3-rasm. Tishlari har xil yo‘nalishdagi ikkilamchi silindrik frezalar.
Disksimon frezalarning silindrik frezalardan farqi shuki, ularning vazifasi
qisqa (tor) yuzalarga ishlov berish uchun ariqni (paz) kesish, pog‘onalarni
kesishda, zagatovkalarni kesib ajratib olishda va h.k. ishlatiladi. Ular ko‘proq og‘ir
sharoitlarda erkin emas, kesishda ishlatiladi, freza korpusining kichik ko‘ndalang
bikrligi sababli tez-tez chiqadigan tebranishlar va qirindi kesish doirasidan qiyin
chiqishi sabab bo‘ladi.
169
Disksimon frezalarning quyidagi turlari mavjud: ikkita va uch taraflama
kesish ariqchali, ichkariga kesadigan va kesib ajratadigan (arralar).
Diskali ikki taraflama frezada tishlarining kesuvchi qirrasi silindrda va
bittasi yon yuzada (toretsida) joylashgan bo‘ladi (4.4-rasm, a), uch taraflamadagisi
esa ikkala yon yuzada bo‘ladi (4.4-rasm, b).
4.4-rasm. Diskali frezalarning turlari: a – ikki taraflama; b – uch taraflama;
v – uch taraflama har xil yo‘nalishdagi o‘rnatiladigan tishlari bilan;
g – ariqchali (pazli).
Ariqchali frezalar (4.4-rasm, g) kengligi aniq ariqchalarni frezalash uchun
qo‘llaniladi. Tashqaridan qaraganda uch taraflama frezalarga o‘xshash, lekin
asosiy kesuvchi qirralari kichik uzunlikda bo‘lib, tishlarni geometrik parametrlari:
γ=10…15˚, α=20˚ bo‘ladi. Yon yuzadagi yordamchi kesuvchi qirralarni plandagi
burchak φ=1…2˚ charxlash orqali olinadi, qirindi chiqadigan ariqchalarni silindrik
qismida kesiladi.
Ariqchali frezalar diametri 50…10 mm va kengligi 3…16 mm qilib ishlab
chiqariladi. Ayrim hollarda qayta charxlashda B kengligini doimiyligini o‘lchash
jarayonida “kertilgan” tishlar bilan ishlab chiqariladi.
Ichkariga kesadigan va kesib ajratadigan frezalar tish shakli bo‘yicha
ariqchali frezaga o‘xshash va chuqur emas va tor ariqchalarni kesish uchun
mo‘ljallangan, misol uchun shlitsali, kengligi B=0,2…6 mm, shuningdek,
zagatovkalarni qaysi shaklda va qalinlikda bo‘lmasin kesishda qo‘llaniladi.
170
Diametri 20…315 mm bo‘lgan yaxlit frezalar mayda, o‘rtacha va yirik tishli
qilib tayyorlanadi. Ularning geometrik parametrlari: γ=0…10˚, α=20˚ φ=30…1˚
(4.5-rasm, a). Yig‘ma frezalarni diametri 250…2000 mm bo‘lganini qo‘yiladigan
pichoqlar bilan jihozlanadi (4.5-rasm, b) yoki tezkesar po‘latlardan tayyorlangan
segmentlar bilan ta’minlanadi. Sigmentlarning yemrilish jarayonida sigmentlarni
o‘rniga yangisini qo‘yiladi.
4.5-rasm. Kesadigan va kesib ajratuvchi frezalar: a – kesadigan (shlitsali)
va yaxlit kesib ajratuvchi; b – kesib ajratuvchi yig‘ma (pichoqlari qo‘yiladigan
arra); v – sigmentli; g, d – kesish sxemasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
