O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t. U. Umarov

4.3. Qattiq qotishma bilan jihozlangan frezalar konstruksiyasining 
alohida xusisiyatlari. 
 
Frezalar  konstruksiyasi  va  ularning  ishlash  sharoiti,  unumdorligi  yuqori 
qattiq  qotishmalar,  mineralokeramikalar  va  o‘ta  qattiq  materiallardan  keng 

---

171 
 
foydalanish  mumkinligini  taqazo  etadi.  Qattiq  qotishmalarni  keng  qo‘llanilishiga 
quyidagi frezalash jarayonining afzalliklari kiradi: 
1)  kam  qalinlikda  va  uzunlikda  chiquvchi  qirindini  qulay  shakli,  yaxshi 
transport foydaligini ta’minlovchi; 
2)  kesuvchi  elementlarda  issiqlik  kuchlanishlarini  pasaytiruvchi  kesish 
jarayonining uzunligi; 
3) tebranishlarga qarshi bikrlik. 
Bu  xususiyatlar  qulay  o‘ta  qattiq  materiallarni  qo‘llash,  frezalarni  katta 
o‘lchamdagi  tanasiga  o‘zgaruvchan  plastinka  elementlarini  mahkamlash 
imkoniyatini beradi. 
Frezalash jarayonining kamchiliklariga quyidagilar kiradi:
  
1) zarba bilan ishlash; 
2)  notekis  frezalashda  titrashlarni  va  tebranishlarni  keltirib  chiqaruvchi 
omillarning paydo bo‘lishi; 
3) qirindining qalinligi nolga teng bo‘lganda kesish (slindrik frezalashda); 
4) barmoqli, diskasimon va ariqcha (paz) ochadigan frezalarda qiyin qirindi 
chiqarish. 
5)  kesuvchi  qirralarni,  o‘qdagi  va  radial  urilishiga  talablar  oshgandagi 
yig‘ma frezalarni tayyorlash narxi balandligi. 
Mashinasozlik  sanoatida  quyidagi  qattiq  qotishmali  frezalar  ishlab 
chiqariladi  va  ishlatiladi:  silindrik,  diskali,  barmoqli  (konsevыe),  toretsli, 
shponkali, ichkariga kesadigan T simon ariqchalarga ishlov beradigan va maxsus.  
Diskasimon  va  silindrik  frezalarni  ushbu  darslikning  6.2.-paragrifida  ko‘rib 
chiqilgan edi.