Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

 "Shaxsni baholamaslik" normasi. Trening mashg‘ulotlari jarayonida har bir ishtirokchi o‘z 
fikr-mulohazalarini  va  hissiyotlarini  bayon  qilishi  mumkin,  biroq  bunda  boshlovchi  va  qolgan 
ishtirokchilar  hikoyadagi  vaziyatnigina  muhokama  qilishlari  hamda  so‘zlovchining  o‘sha  paytdagi 
xulq-atvori,  xatti-harakatini  baholashdan  qochishlari  kerak.  Masalan,  "o‘sha  paytda  siz  jahlga 

---

 
25
berilmasligingiz  yoki  bunday  demasligingiz  kerak  edi"  kabi  jumlalaming  qo‘  llanilishi 
ishtirokchining  e’tiroziga  sabab  bo‘lishi  bilan  birga  qolgan  ishtirokchilar  o‘z  fikrlarini  va 
muammolarini  bayon  etishda  ochiq  gapirishdan  tortinishlari  mumkin.  Shuning  uchun,  “bunaqa 
vaziyatda  men  bunday  qilardim  yoki  degan  bo‘lardim”  kabi  variantlarda  so'zlashish  yoki  fikrini 
bildirish so'raladi. 
Yuqorida  sanab  o'tilgan  normalaming  barchasi  hamma  treninglarda  qo‘llanilishi  shart  emas. 
Normalarni  qabul  qilishda  guruhning  tuzilishi,  trening  mashg'ulotning  davomiyligi  kabilar  ham 
e’tiborga olinishi maqsadga muvofiqdir. 
Sanalgan normalardan tashqari trener tomonidan quyidagilar alohida ta’kidlab o'tilishi shart:  
•  Birovning  fikrini  umuman  noto‘g‘ri  deb  hisoblagan  yoki  unga  qo‘shilmagan  holatda  ham 
uning gapini bo‘lishga, to‘xtatib qo'yishga yoki ustidan kulishga hech kimning haqqi yo‘q.  
• Ishtirokchilar bir-birini masxaralashi yoki g'ururiga tegadigan gaplar aytishi mumkin emas.  
• Ishtirokchilar ham, boshlovchi ham, agar savol uning shaxsiy hayotiga tegishli bo'lsa, javob 
bcrmaslik huquqiga ega.  
• Boshlovchiga savollar va fikrlar anonim tarzda berilish imkoniyati yaratilishi shart. Lekin bu 
haddan tashqari chegaradan chiqish imkonini bermasligi,  ya’ni boshlovchining shaxsiyatiga tegish 
kabilarga yo‘l qo‘yilmasligi ta’minlanishi kerak. 
Normalarni mashg‘ulot o‘tkazishdan avvalroq katta qog'ozga yozib, xonaga osib qo'yish yoki 
guruh a’zolari bilan birgalikda "Aqliy hujum" usuli orqali aniqlashtirib olish maqsadga muvofiq. 
Bu  trener  va  ishtirokchilar  orasidagi  birinchi  guruhiy  kelishuv  hisoblanadi.  Bunda  shu  narsa 
muhimki,  har  bir  kishining  fikrini  albatta  eshitish,  nima  uchun  bu  tamoyilga  xayrixohligi  yoki 
noroziligini  izohlashini  so'rash  lozim.  Tamoyillami  tasdiqlashni  ovozga  qo'yish  kerakmas.  Chunki 
agar kimdir  guruhning fikriga norozi bo ladigan  bo'lsa, uni ko‘ndirishga  harakat qilish  yoki  guruh 
boshqa  qarorga  kelishi  lozim  bo'ladi.  Uning  fikrini  inobatga  olmaslik  esa  guruhdagi  pisixologik 
iqlimga salbiy ta’sir etishi aniq. Ya’ni fikri inobatga olinmagan ishtirokchida norozilik holati paydo 
bo'ladi  va  bu  uning  treningdagi  butun  ishtiroki  davornida  noroziligini  namoyon  qilib,  qolganlarga 
xalaqit berishiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari agar bu shaxs o‘zini past baholovchi shaxs 
boisa,  unda  ruhiy  tushkunlik,  o‘z-o‘zini  baholashning  pasayishi  va  h.k.lar  ham  paydo  bo'lish 
ehtimolini tug'diradi.