Nutqsiz muloqot
Tevarak-atrof omillar
Xona
Kutish uchun zal
Suhbat uchun xona
Stollar
Stullar
Rasmlar/suratlar
Kiyim
Punktuallik va ishonchlilik
Nutqsiz ta’sir etuvchi omillar
Masofa
Gavda holati
Teginish
Viztujl aloqa
Yuz ко ‘rinishi
Noverbal m uoloqot hissiyot tuyg'u va munosabatni beradi.
Verbal muloqotga nisbatan samaraliroq natijaga ega bo'lishi
247
m um kin va odatda m ijoz his etayotgan yaxshi tasvim i ko‘rsatadi.
Bir vaqtning o ‘zida o 'zin in g noverbal muloqoti haqida esdan
chiqarish m um kin emas, bu m ijoz bilan boMgan munosabatni
buzishi yoki aksincha, yordam berishi mumkin.
M asofa.
Siz va m ijoz orasidagi masofa muhim aham iyatga ega. A gar siz
m ijozlarga yaqinroq o ‘tirib yoki ularga teginishga urinsangiz
sizning xulqingiz ba’zi mijozlarga haddan ziyod qo‘pol ko‘rinishi
mumkin. Boshqa mijozlar, siz ular bilan birga yaqinroq o ‘tirishlarini
xohlaydilar (m asalan keksaygan, yaxshi eshita olm aydigan) va bu
siz uchun noqulaylik tuyulishi mumkin. Sizga to‘g ‘ri masofani
ko‘rsatadigan, m adaniyat v a genderli vaziyatlar boMadiki, bunda
vaziyatga siz alohida e ’tibor berishingiz zarur, chunki bu muhim
aham iyatga ega. A gar siz m ijozga yaxshi ovozda o ‘zi uchun qulay
boMgan joyni belgilashga imkon bersangiz yaxshi ovozda ishonchi
oshadi. A gar m ijoz stulini surayotganini sezsangiz siz ham o ‘z
stulingizni b ir o z orqaga suring. A gar m ijoz stulini orqaga
surayotganini sezsa, katta joyni his etishi uchun' siz ham stulingizni
orqaga sursangiz to ‘g ‘ri boMadi. A gar m ijoz yaqinlashishni
xohlayotgan ekanligini namoyon etsa, siz (u salgina oldinga egilsa,
v a stulni chetiga o ‘tirsa) siz ham m ijozga yaqinroq oMiring. Odatda,
m ijoz o ‘zi anglagan holda masofani boshqaradi. Uni bajarishga
imkon bering.
S tu llarni joylashishi
Suhbatlashayotganda bir-birlari bilan yuzm a-yuz oMirishlari
uchun stullar m ijoz uchun qulay masofada jo y lashgan boMishi
lozim, biroq bir-birining ro‘parasida emas. Stullar salgina qarama-
qarshi tomonga yo‘naItirilgan boMishi stullar m ijoz uchun qulay
masofada joylashgan boMishi zarur bu m ijozga nisbatan kamroq
bosim boMishi mumkin. Shuningdek, stullar orasida hech qanday
to ‘siqlar boMishi kerak emas stol, mebel v a boshq.) Stullar bir xil
balandlikda boMishi zarur. Odatda turli balandlikdagi stol v a stullar
mijozga m utaxassislar tomonidan o ‘z mavqeyini ko‘rsatish usuli
sifatida ko‘rinishi mumkin. Bu m ijoz emas, balki mutaxassis
ahamiyatli ekanligini ko‘rsatadi va disbalansni yuzaga keltiradi, biz
bundan xalos boMishni xohlaym iz. U zoq vaqt davom ida m ijoz
oMirishga to ‘g ‘ri keladi shuning uchun stullar qulay, yaxshi
248
Nuyandiqli boMishi kerak. N oroziiik yoki diskom fort vaziyatlarda
xonadan chiqib ketishga imkoniyat yaratishi uchun mijozning stuli
ilcvorga yaqinroq joylashtiriladi. A gar sizning stulingiz m ijoz chiqib
kelishi uchun to‘sib qo‘ysa, u xonani tark eta olm aydi natijada
kayfiyati buziladi yoki tajovuz namoyon boMadi.
Vizual aloqa
- M ijoz sizga bilan gaplashayotganda yoki siz u bilan
gaplashayotgan vaqtda mijozga qarang, bu sizning ochiqligingiz va
qiziqayotgan ekanligingizni ko‘rsatadi;
• Qiziquvchanlikni namoyon etuvchi, tasodifiy qarashlardagi
vizual aloqani, eshitish va javob qaytarishga xohishni qoMlab-
quvvatlang;
• Juda faol vizual aloqa (tikilib qarash) m ijozni mijoz
tomonidan qo‘rqitish sifatida, shuning uchun vati-vaqti bilan
qarashlam i o ‘zgartiring;
• M ijozning faqat ko‘ziga yoki yuziga yaxlit qarang, bu hech
qanday jid d iy boMmagan sizda qiziqish hissini uyg‘otadi;
- B a’zi m adaniyatda vizual aloqa haqorat hisoblanishi mumkin.
Kiyim
M ijoz oldidan o ‘zini tavsiya qilish ju d a muhim. Birinchi
taassurot m ijoz uchun katta ahamiyatga ega, kiyim esa buning kam
boMmagan qismi hisoblanadi. A gar siz qim m at yoki elegant
(erkaklar kostyum v a galstuk), bu mijozni ikkinchi darajali yoki
noqulay his etishga majbur qilishi mumkin. A gar siz tartibsiz
kiyingan yoki kiyimingiz kir holda boMsa, m ijoz o ‘ziga nisbatan
hurmatsizlik deb qabul qilishi mumkin. Bu yerda asosiysi balansga
rioya qilish. Kiyimni to‘g ‘ri tanlash bunda yordam beradi.
Shuningdek, bolalar bilan muloqot qilganda polda ishlashga
to‘g ‘ri keladi, ayniqsa, ayollar bemalol harakat qilishlari va uyal-
masliklari uchun uzun yubka, shim yoki ko‘ylak kiyishlari kerak.
P u n k tu allik v a ishonchlilik
M ijozning siz haqingizdagi fikri kiyimda emas, balki sizning
xulqingiz asosida shakllanadi. M ijoz uchun punktual v a ishonchli
boMish muhim. A gar siz uchrashuvni bekor qilsangiz, m ijozda sizga
nisbatan ishonchsizlik paydo boMishi mumkin. Shuning uchun
m ijozni bu haqda ogohlantirib va sababini tushuntirib uchrashuvni
bekor qilsangiz, m ijozda sizga nisbatan ishonchsizlik paydo boMishi
249
mumkin. Shuning uchun mijozni bu haqda ogohiantirib v a sababini
tushuntirish uchrashuvni bekor qilish oxirgi vosita sifatida boMishi
zarur. Shuningdek, yangi uchrashuvni qisqa vaqt ichida belgilash
zarur. Kechikib kelish hurmatsizlikni yoki mijozni qiziqmasligini
ko‘rsatadi. A gar siz kechikib kelsangiz, bundan m ijozni xabardor
qiling. Biroq kechikib kelish yoki uchrashuvni bekor qilish kamdan
kam hollarda sodir boMishi zarur. Tadbirlarni asosli tarzda
rejalashtiring, o ‘xshash holatlam i qaytarishdan qochish.
Boshqa om illar
Siz ham isha quyidagi ta ’sir etuvchi om illar haqida eslang.
X onaning joylashishi.
Xona shinam va qulay boMishi kerak. Diqqatni jalb etmaydigan
va rasm-plakatlar reprezentativ ijobiy xususiyatga ega.
Stol ustidagi ra sm la r
Ba’zi m utaxassilar ishchi stolda oilasi yoki ham korlarning rasmi
turadi. M ijoz bilan uchrashuvda bu m uloqotni qiyinlashtirishi
mumkin va agar m ijoz siz egallagan oila haqida ijobiy tajribaga ega
boMmasa, uni ajablantiradi. Bunga qo‘shimcha: agar siz xavfli m ijoz
bilan ishlasangiz, siz xohlam aganingizda ham bu sizni oilangiz
haqidagi m a’lumot bilan tanishtirishga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun m ijoz bilan uchrashayotganda shaxsiy fotosuratlam i
qo‘ym aslik tavsiya etiladi.
Ishonchli jih o zlar
Imkoniyati cheklangan, zarur m uloqot vositalam i talab etadigan
insonlar, bolalar, shaxslar bilan m uloqotda o ‘zingizda zarur
materiallar (o ‘yinchoq, kitoblar va boshqalar) borligiga ishoning,
ular ishda samaraga erishishingizga yordam beradi.
M uloqotchanlik m alak alari tu rla ri
M aslah at olib borish m alak alari
M aslahatlar berish davomida ijtimoiy xodim tomonidan
egallangan m alakalar turli vaziyatlarda qoM kelishi mumkin. Bu
malakalar, albatta, am aliyot davom ida qoMlanlib borilishi zarur.
A yniqsa, har kuni boMib oMadigan m ijoz — mutaxassis vaziyatlarida
unumli foydalanilishi kerak. Biroq m aslahatlar olib borish
malakalari bu foydalilik darajasiga ko‘ra ishlatish lozim yoki kerak
250
I
k
i'll nagan narsa emas. Bu m ijoz uchun yuqori sam aradorlik bilan
n 'z llkr va xis-tuyg‘ularini bildirish uchun qulay imkoniyat yaratib
bcruvchi vositadir. Maslahat berish malakalari mutaxassis va mijoz
ii'iiusida yuzaga kelishi m um kin boMgan
barcha samarali
muloqotlarning asosi boMib hisoblanadi (m unosabat xususiyatidan
qut’iy nazar). Bundan tashqari, bu m alakalar hamkasblarga kasbiy
yordam ko‘rsatish davomida katta aham iyatga ega. Sizning
c'tiboringizga ijtimoiy xodim tom onidan foydalanilishi mumkin
boMgan bir necha turdagi maslahat m alakalari ham da vaziyatlar aks
ctgan ro‘yxat havola etilmoqda:
• o ‘z sohasi bo‘yicha siljish y o ‘nalishini o ‘zgartirmoqchi
boMgan insonlarga yordam;
• qaror qabul qilish davomida yordam ko‘rsatish;
• katta ahamiyatga ega boMgan qarorlam i mustaqil tarzda hal
etish imkoniyatini yaratish;
• qarindoshlarini yo‘qotgan kishiiarni qoMlab-quvvatlash;
• bola va o ‘smirlar bilan ishlash;
• oilaviy muammolami hal etish;
• psixiatriya sohasiga oid m uam m olam i m uhokama qilish va
boshqa soha mutaxassislariga m aslahatga yoMlash;
• hamkasblarga yordam ko‘rsatish;
• talabalarni ijtimoiy xodim kasbiga o ‘qitish.
Shuni ham aytib oMish joizki, «m aslahat» tushunchasi turli
insonlar uchun turlicha talqinga ega boMishi mumkin. Umuman
keng m a’noda olganda maslahat tushunchasi ostida maslahatlar
berish, yordam ko‘rsatish, rahbarlikni am alga oshirish va boshqalar
tushuniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |