Ijtimoiyish

«Ijtimoiy ish tamoyillarini men qanday iushunaman» mashqi

T alabalar  4 -5   kishilik  guruhlarga  boMinadilar  va  ijtim oiy  ish 

tam oyillarini  tim sollar  yordam ida  ifodalaydigan  rasm ni  ja m o a  

boMib  tuzadilar.  H ar  bir  guruh  ishining  natijalarini:  tushuntirishlar 

va  izohlar  berilgan  rasm lam igina  em as,  balki  tam oyillardan  birini 

tasvirlaydigan  kichkina sahna ko'rinishlarini ham  nam oyish etadilar. 

Boshqa guruhlar esa sahnada qaysi  tam oyil  ifodalanganini topishlari 

lozim.

M u stah k am lash  u c h u n  savollar:

1. A xloq tushunchasini izohlab  bering?

2. M aishiy axloq  deganda nimani  tushunasiz?

3. Sharq allom alari axloq  haqidagi  fikrlarini sharhlab bering?

1 T clcrsk iy  S V. «(Ijtimoiy  ishga k ir is h » , A .B egm atov  tavjim asi. T a s h k e n t 2 0 0 6  y.81  b

J 4 7

---

VI bob.

  IJ T IM O IY   ISH  X O D IM IN IN G  K A SBIY  E T IK E T I

R eja:

6.1  Ijtim o iy   ish  so h a sid a   ijtim oiy  a d o la t  tu sh u n ch asin in g  

o ‘rni.  U ni  q a r o r   to p tiris h d a   ijtim oiy  ish  xodim ining  m a ’naviy 

ja v o b g a rlik  asosi.

6.2  Ijtim o iy   ish  x o d im in in g   ish  faoliyati  ja ra y o n id a g i 

m as’uliyati.

6.3  In so n   h u q u q la ri  v a   ijtim oiy  a d o la t  tam o y illa rin in g  

ijtim oiy ish so h asid a q a r o r  to p tirish  aso slari.

Ijtim oiy  adolat -  jam iy a tn in g   dem okratik  rivojlanish darajasini, 

inson  huquq  va erk inliklariga rio y a qilish  m e ’yorlarini,  m illat  hayot 

tarzining  axloqiy  tim solini  belgilovchi  davlat  siyosati,  aholining 

ijtim oiy  jih atd an   kam   ta ’m inlangan  tabaqalari  m anfaatini  k o ‘zlab, 

m illiy boyliklarni  taqsim lash tartibidir.

«X alq  ochlikka,  y o ‘qchilikka,  ham m a  narsaga  chidashi  m um ­

kin,  am m o  adolasizlikka  chid ay   o lm ay d i1»  -   deb  ta ’kidlagan  edi 

P rezidentim iz Islom  K arim ov.

Ijtim oiy ish besh aso siy  m ezonga tayanadi. U lar quyidagilar:

-  Inson qadr-qim m ati  va qadriyat;

-   Ijtim oiy adolat;

-  Insonparvarlikka xizm at qilish;

-  Butunlik;

-  K om pitentlik.

Ijtim oiy  ad o lat  ijtim oiy  ishning  aso siy   m ezoni  b o ‘lib  hisob- 

lanadi.  Ijtim oiy  adolatni  ta ’m inlash  yoMidagi  izlanishlar  yom on 

sharoitlam i  kam aytirishga  va  ularni  yengish  strategiyasini  qoMlab- 

quvvatlashni anglash va  intilish m asalalarini qam rab oladi.

Ijtim oiy  adolat jam iy atn i  rivojlanishi  va  takom illashib  borishini 

qudratli  om ilidir.  D em okratik jam iyal-odam ni  m ehnatga,  sog 'liq n i

1 1.A.Karimov'. A d o latli ja m iy a t sa ri. Т .:  « O 'z b c k isto n »   1998-yil.  I1 2 -b e t

148

---

Iftqlflshga,  m a’lum ot  olishga,  uy-joyga,  ijtim oiy  ta ’m inotga  boMgan 

muhim  hayotiy  ehtiyojlarini  qondirilishini  ijtim oiy  kafolatini  o ‘zida 

m ujassam lagan  ijtim oiy  adolatli  tuzum dir.  Bu  jam iy atd a  odam ni 

t|obiliyati  m ehnati,  m alakasi  va  iqtidori  qadrlanadi  va  m oddiy- 

m a’naviy jih atd an  m unosib taqdirlanadi.

Ijtimoiy  adolat  ijtim oiy-iqtisodiy kategoriya boMgani  kabi xuddi 

shunday  bu axloqiy-huquqiy kategoriya ham dir.  U odam larni xohish 

va  im koniyatini,  erkinlik  v a  m as’uliyatini,  huquq  va  m ajburiyatini, 

odam larning 

ishini 

va  jam iyatdagi 

o ‘rnining 

m unosibligini 

anglatadi.  B undan  tashqari  ijtim oiy  sohada  m a’lum   bir  axloqiy 

m e’yorlar hukm ronlik qilishi  kerakki, zarur boMganda,  bu  m e’yorlar 

o ‘zgalar  m anfaatini  (yordam ga  m uhtojlar  m anfaati)  ustivorligini 

ta ’m inlashi lozim.

B uyuk  m utafakkir  A rastu  adolatning  ikki  xil,  y a ’ni  tengiash- 

tiruvchi  va  taqsim lovchi  ko‘rinishini  farqlaydi.  Tenglashtiruvchi 

adolat  m ezoni  «arifm etik  tenglik»  boMib,  bu  tam oyil  fuqaroviy- 

huquqiy  kelishuvlar,  oldi-sotdilar,  zararni  qoplash, jazo lash   singari 

sohalarda  qoMlanadi.  T aqsim lovchi  adolat  m ezoni  esa  «geom etrik 

tenglik»dan  kelib  chiqib,  yetishtirilgan  n e ’m atlarni  har  kim ning 

q o ‘shgan  hissasiga  qarab  taqsim lashni  bildirgan.  Bu  h olda  tegishli 

narsalarga  (hokim iyatga,  hurm atga,  m oddiy  boylikka)  boshqalar 

bilan teng yoki teng boMmagan m iqdorda egalik qilish m um kin.

T englashtiruvchi  adolat  ikki  qism ga  boMinadi.  A yrim   ijtim oiy 

m unosabatlar  erkin  tarzda  am alga  oshadi,  m asalan:  oldi-sotdi,  qarz 

berish  va  shunga  o 4xshash...,  erkin  boMmagan  m unosabatlarga 

o ‘g ‘rilik,  o ‘ziga  o g ‘dirish,  shikast  yetkazish,  yolg‘on  guvohlik 

berish,  haqorat  kabi  holatlar  kiradi.  A yni  vaqtda  qonunga  m os 

keladigan  harakatlardan  iborat  boMmish  adolat  eng  qim m atbaho 

sifat deb e ’lon qilinadi.

«Jam iyatim izning  m afkurasi  shu jam iyatning tayanchi  boMmish 

oddiy  inson  va  uning  m anfaatlarini  ifoda  etishi  xalqim izni  bexatar, 

tinch-om on  farovon  badavlat  turm ushga  erishishi  uchun,  kuch- 

g ‘ayrat  m anbayi  boMishi  lozim 1»  deb  ta ’kidlagan  edi  Prezidentim iz 

Islom  Karimov.