E,
= - j * =
= 4,44/u;,
;
e.yu.k. chastotasi bir xil bo‘lganligi va bir xil magnit oqimi
bilan induksiyalanganligi uchun birinchi oTamdagi e.yu.k. ikkinchi
oTamning e.yu.k.dan farq qiladi, chunki birinchi oTamning o'ram
soni
wt
ikkinchi oTam soni
w7
dan farq qiladi. 0 ‘ram soni qancha
ko‘p bo'lsa, shuncha e.yu.k. ko‘p bo‘ladi.
Birinchi oTam ning e.yu.k.ni ikkinchi oTamdagi e.yu.k.ga
nisbati transformatorning koeffitsiyenti deb ataladi.
Transform atorning
w:
oTami ko‘p bo‘lib, u;, oTami kam
bo'lsa, kuchlanishni oshiruvchi transform ator deyiladi, agarda
w2
oT am i kam b o ‘lib,
0
‘ram i ko ‘p b o'lsa, kuchlanishni
kamaytiruvchi transformator deb aytiladi. Transformatorlar bir
fazali va uch fazaii bo'Iadi.
8.4. IJch fazali transformator
Uch fazali tokni transform atsiya qilish uchun bir fazali
transformatorlarni qoMlash mumkin. 8.4.1-rasmda transformator
guruhlarini ulash sxemasi keltirilgan. Ularning oTamlarini yulduz
yoki uchburchak shaklida ulash mumkin. Amalda uch fazali
transform atorlar qo'Ilaniladi. Uch fazali transform atorlarning
yuqori kuchlanish tomonidagi oTamlarning uchlarini
A, B, S
71
www.ziyouz.com kutubxonasi
bilan, oxirlarini
X, Y,
Z b ilan belgilanadi. Ikkinchi o ‘ramlarning
uchlarini <
2
,
b, s
bilan, oxirlari esa x,
y, z
bilan belgilanadi.
Transformatorlarda asosan uchburchak va yulduzli ulanish
usullari qoMlaniladi.
Uch fazali transformatorlarning birinchi va ikkinchi o ‘ramlari
yulduz shaklida ulanishi eng arzon va sodda hisoblanadi, chunki
ularning har bir o ‘rami va izolyatsiyasi (neytrali yerga ulanganda)
halos fazali kuchlanishga va lineyniy tokga hisoblangan boMadi.
Transformatorlarning pastki kuchlanishi tomonida iste’molchilarga
neytral simi kerak boMmasa, u holda yulduz-uchburchak ulanishdagi
katta quwatdali transformatorlar ishlatiladi. Transformatorlarning
lineyniy kuchlanishi nisbati uning o ‘ramlarining ulanish turiga bog‘liq.
8.4.1-rasm.
Bir fazali uchta transformatorni ulash sxemasi.
4
8.4.2 rasm.
Transformator baki:
1—
bak;
2—
radiator;
3—
past kuchlanish izolyatori; 4 yuqori kuchlanish
izolyatori.
72
www.ziyouz.com kutubxonasi
8.5. Avtotransformatorlar
8.5.1-rasm da avtotransform atorlarning prinsipial sxemasi
keltirilgan. Avtotransformatorlarda pastki kuchlanishning o‘ramlari
yuqori kuchlanish o ‘ramlaming qismi bo ‘ladi.
A
8.5.1-rasm.
Avtotransformalorlarning prinsipial sxemasi.
Avtotransformatorlarda elektr energiya elektromagnit yo‘li bilan
uzatishdan tashqari, o ‘ramlarningbir-biriga ulanganligi orqali ham
uzatiladi.
Avtotransformatorda kuchlanishi va tok kuchlarining o ‘zaro
bog'lanishi odatdagi transformatorlarnikiga o'xshash:
U2
w2
/, '
Avtotransformatorlar hamma sohalarda ishlatiladi.
8.6. Transformatorlarda quwatning yo‘qolishi va
foydali ish koeflitsiyenti
Transformatorga ulangan quwat
Pt
= f/, /, cos (p,.
Transform ator tayyorlagan va iste'molchilarga berayotgan
quw ati:
73
www.ziyouz.com kutubxonasi
P2
=
U2 I2
cos cp,.
Ularning ayirmasi /*, —
P2
quw atning yo‘qolishi bo'Iadi.
Katta quwatli transformatorlarda quwatning yo‘qolishi 1—5 %
bo'ladi.
Transform atorning foydali ish koeflltsiyenti:
Do'stlaringiz bilan baham: |