Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

Muhabbat  va  nafrat. 
Muhabbat  inson  axloqiy  hayoti­
ning  cho‘qqisi,  komillik  belgisi,  muhabbat  —  oliy  tuyg‘u,  shu 
ma’noda  u  oliy  tushuncha.  Muhabbat  bosh  mezoniy  tushuncha
1 Arastu.  Axloqi kabir.  — Т.:  Sharq,  2005.  —  123 b.
275

---

sifatida  deyarli  barcha  asosiy tushunchalarda  va  tamoyillarda  o‘z 
«hissa»siga  ega.  Shu  jihatdan  atoqli  tasavvufshunos  Najmiddin 
Kornilov:  «Juda  ko‘p  irfoniy  tushuncha  —  istilohlarning  sharhi 
muhabbatga borib  taqaladi»,  —  der  ekan,  ayni  haqiqatni  aytadi1. 
Na  ezgulikni,  na  yaxshilikni,  na  vatanparvarlikni,  na  insonpar- 
varlikni muhabbatsiz tasaw ur etib bo‘lmaydi.
Muhabbat  ham,  axloqshunoslikdagi  ko‘pgina  tushuncha- 
lardek,  «juftlik»  xususiyatiga  ega,  uning  ziddi  —  nafrat.  Nafrat 
tushunchasi,  albatta,  muhabbat  singari  keng  qamrovli  emas.  U 
aksil  muhabbat  tarzida  namoyon  boladi,  obyektdan  chetlashish- 
ni,  undan  begonalashishni  taqozo  etadi.  Hazar,  jirkanch  hissi 
nafratning  kundalik  turmushdagi  tor,  «mayda»  ko‘rinishidir. 
Nafratning ularga nisbatan  «yirikligi»  uning  ijtimoiy hodisa  sifa­
tida mavjudligidir.
Ezgulik  va  yovuzlik.  Ezgulik  -   eng  muhim  axloqiy  kat- 
egoriyalardan  biridir.  Ezgulik  inson  faoliyatining  asl  mohiyati­
ni  anglatadi.  Shu  nuqtayi  nazardan  ezgulik  insonga  eng  kuchli 
m a’naviy  lazzat  baglshlaydigan,  uni  ijtimoiy  shaxsga  aylantirib, 
haqiqiy baxtga olib boruvchi fazilat;  shaxsni komillikka jamiyatni 
esa yuksak taraqqiyotga yetkazuvchi qadriyat sifatida baholanadi. 
Ezgulikning'  o‘ziga  xos  xususiyati  shundaki  u  insonning  axloqiy 
faoliyati tufayli  muayyanlashadi va bevosita  axloqiy xatti-harakat 
natijsaida yuzaga chiqadi.  Bundan tashqari ezgulikda manfaatdan 
ko‘ra umummanfaat ustuvor hisoblanadi.
Ezgulik yuksak  axloqiylik  sifatida jamiyatning  ijtimoiy taraq­
qiyot hodisasi nuqtayi nazaridan bir qator xususiyatlarga ega.  U:
—  stixiyali  ko‘r-ko‘rona  ishlar  emas,  balki  insonning  shaxsiy 
manfaatlaridan jamiyat  va  xalq  manfaatining  yuksakligiga  asos­
langan  oqilona xatti-harakatlar natijasi;
—  majburiylik  emas,  balki  vijdon  amri  bilan  amalga  oshiri- 
ladigan axloqiy voqelik;
—  inson  axloqiy  idealiga  muvofiq  keladigan  real  axloqiy  mu- 
nosabatning  ijobiy mazmuni;