301
Maktab, maktab-internat va maktabgacha bolalar muassasalarining xonalari
derazalarini orientatsiyasi
№ Xonalarning turi
IV iqlim zonasida orientatsiya
Optimal
Yo’l
qo’ysa
bo’ladigan
1. Maktablarda: sinf xonalari
Janubiy
(j)
janubiy-sharqiy
(JShq)
G’arbiy
orientatsiyadan
tashqari hammasi
2. Chizmachilik va rasm xonalari
Shimoliy
(sh)
shimoliy-sharqiy
ShShq,
G’arbiy (G’)
Janubiy
(J),
janubiy-sharqiy
(JShq)
orientatsiyalaridan
tashqari hammasi
3. Biologiya,
kimyo
va
boshqa
laboratoriyalar
Janubiy (J)
Sharqiy
(Shq),
janubiy-sharqiy
(JShq),
Janubiy-
g’arbiy (JG’),
G’arbiy (G’)
4. Maktabgacha
bolalar
muassasalarida (MBM)
Janubiy
sharqiy
(JShq)
-
5. Uxlash xonalari, musiqa zallari,
izolyator
Janubiy (J)
Tabiiy yoritilganlikni ta’riflovchi ko’rsatkichlar me’yorlari
TYoK – tabiiy yoritilganlik koeffitsienti – asosiy xonalarda derazadan eng uzoq
joylashgan burchakda 1,5 -2,0% dan kam bo’lmasligi kerak.
Yorug’lik koeffitsienti (YoK) – u derazalar soni, ularning kengligiga bog’liq, uning
me’yori – 1:4
Xonaning tabiiy yoritilganligi muassasa ro’parasidagi binolar joylashishiga
ham bog’liq. Eng yaqin joylashgan bino o’rtasidagi yo’l qo’yilsa bo’ladigan
masofa 1:2 va 1:3 dir, optimal, masofa esa 1:2,5. bu soya qilish koeffitsienti deb
ataladi. Optimal oraliq masofa bo’lganda ro’paradagi binoning soyasi muassasasiga
butunlay tushmaydi
(4,5 - jadvallar).
Deraza peshtaxtasi balandligi Bog’chalarda 50-60 sm, maktablarda 70-80 sm
bo’lishi kerak.
302
Xona bir tekisda yoritilmagan bo’lsa, ko’z akkomoditsiyasiga zo’r kelib u
toliqadi.
6.6.4-jadval
Bog’chada eng yaqin binogacha bo’lgan masofa me’yori (0241-07 SanQM)
№ Binolar (er uchastkasi)
Binodan qizil chiziqqacha bo’lgan
masofa (uchastka chegarasi)
1.
Bolalar muassasasi (binosi devori)
Shahar
Qishloq
2.
25 m
10 m
Odamlar
yashaydigan
uylar
devorigacha insoliyatsiya va yoritilish
me’yorlari bo’yicha
6.6.5-jadval
Shahar seliteb hududida maktabgacha bolalar muassasasi bilan turli xil korxonalar
orasidagi yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan masofalar
Oraliq masofa
belgilanayotgan
bino
Masofa (metrda)
Garaj va ochiq avtomobil turish joylari (engil avtomashina soni
bo’yicha)
10 ta
11-50
51-100
101-200
Maktabgacha
bolalar
muassasasi
(MBM)
15
25
25
50
Sinf xonalarida parta va stollar yorug’lik chap tomondan tushadigan qilib
joylashtirilishi kerak.
Shimol hududlarida yorug’lik tanqisligi kuzatilishi mumkin. U odamlarda
modda almashinuvining buzilishi, organizm immunobiologik reaktivligi pasayishi,
tez toliqishi, ko’rish analizatori funktsiyasining pasayishi va boshqa belgilar bilan
kechadi. Shuning uchun shimolda bolalar va o’smirlar sun’iy tarzda UBN lar bilan
nurlantiriladi.
303
Boshqa hududlarda ham kun bo’yi ko’pincha tabiiy yoritilish yetarlicha
bo’lmasligi kuzatiladi. Shuning uchun xonalar qo’shimcha tarzda sun’iy yoritiladi.
Sun’iy yoritilganlikka quyidagi talablar qo’yiladi. Yetarlicha kuchga ega bo’lishi,
bir tekisda tushishi, qurish maydonida to’g’ri taqsimlanishi, yaltirash, soya hosil
qilmasligi, va keskin bir-biridan farq qilmasligi, to’g’ri va qaytarilgan nurlar
ko’zga to’g’ridan to’g’ri tushib, uni qamashtirmasligi kerak.
Bolalar muassasalaridagi sun’iy yoritilish me’yorlari 7.6.6-jadvalda berilgan.
6.6.6-jadval
Bolalar muassasalari turli xil xonalari yoritilish me’yorlari
№ Xonalar turi
Su’niy yoritilish, LK
Lyuministsent
lampalar
Cho’g’lama
lampalar
Maktabgacha bolalar muassasalari (MBM) - Bog’chalar
1. Guruh xonalari, o’ynash, musiqa,
gimnastika
xonalari,
bolalarni
qabul qilish yechintirish xonasi
200
150
2. Izolyator
150
100
3. Uxlash xonasi
75
50
Maktab, maktab internat, KXBO (PTU)
1. Sinf xonalari, auditoriyalar kabinet
laboratoriyalar xonalari
300
200
2. Chizmachilik, rassomchilik
500
300
3. Bichish, tikish xonalari
400
300
4. Sport va
lektsiya zallari
200
150
9. Barcha bolalar muassasalari binolari kam qavatli qilib quriladi – bog’cha –
yaslilar 2 qavatli, maktablar esa 3-4 qavatli qilib quriladi.
Bu bolalarning ochiq havoda, yerda ko’proq o’ynashlari, kichik tanaffus
paytlarida ham faol dam olishlari imkonini beradi. Binoning kam qavatli bo’lishi
304
alohida binolar o’rtasida aloqani yengillashtiradi va bolalar, xodimlarda yurak-qon
tomir, nafas tizimi kasalliklarining oldini olish omili bo’lib xizmat qiladi
Do'stlaringiz bilan baham: 
