F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Darsni  o’tkazishga  gigiyenik  talablar  barcha  sinflar  uchun  yagona  bo’lib  va  u 

quyidagicha

: 

-  o’quv  yuklamasi  sekin  astalik  bilan  oshib  borib,  o’zini  maksimumiga  dars 

o’rtasida yetishi va oxirida pasayishi kerak; 

-  mashg’ulotlar  jarayonida  mikropauzalar  yaratilishi  kerak.Bu  talablarga  dars 

tuzilishini standart sxemasi javob beradi,  

-  dars  shartli  ravishda  3qismga  bo’linadi  -  kirish,asosiy  va  yakunlovchi.  Darsni 

kirish  qismi  tashkiliy  tadbirlar  va  so’rov  uchun  ajratiladi,  asosiy  qismi  -  yangi 

materialni bayon etish uchun, yakunlovchi qismi esa - mashq qilish uchun. 

Shuni  unutmaslik  kerakki,  o’qitishning  texnik  vositalari  -  televidenie,  video-, 

kinofilmlar,  ovozli  yozuvlar  –  o’quv  jarayonida  oddiy  darsni  monotonligini 

yo’qotadi,  mashg’ulotlarga  emotsionallik  beradi  va  o’quvchilarni  ish  qobiliyatini 

va  o’zlashtirishini  oshirishga  ko’mak  beradi.  Ammo  o’qitishning  texnik 

vositalaridan  foydalanilish  markaziy  asab  tizimiga  ayniqsa  ko’ruv  va  eshitish 

analizatorlarini  yuqori  zo’riqishini keltirib  chiqaradi.  Shuning uchun  gigiyenistlar 

---

 

290 

 

turli  sinflarda  dars  vaqtida  kinofilmlar  va  teleko’rsatuvlar  ko’rish  davomiyligini 

optimal reglamentlarini kiritganlar (6.6.1-jadval).  

6.6.1-jadval  

Darslarda o’qitishning texnik vositalaridan foydalanish uzluksiz davomiyligi  

Sinflar 

Ruxsat etilgan ko’rish davomiyligi 

Kinofilmlar 

Teleko’rsatuvlar 

1-2 

15-20 

15 

3-4 

15-20 

20 

5-7 

20-25 

20-25 

8-11 

25-30 

25-30 

  

Hafta mobaynida darslarda o’qitishning texnik vositalaridan foydalanish soni 

kichik  sinf  o’quvchilari  uchun  3-4,  yuqori  sinf  o’quvchilari  uchun  esa  -  4-6 

martadan oshmasligi kerak. 

Bola o’quv jarayonida o’quv jadvaliga muvofiq bir darsdan ikkinchi darsga 

o’tadi. O’quvchilarning optimal ish qobiliyatini gigiyenik nuqtai nazardan tuzilgan 

o’quv jadvali ta’minlaydi.  

O’quv jadvalini tuzishga asosiy gigiyenik talablar:

 

1) turli faoliyat turlarini almashtirish; 

2) o’quv  fanlarini  kunlik  va  haftalik  ish  qobiliyat  dinamikasiga  muvofiq 

taqsimlash. 

O’quv  jarayonini  tashkillashtirishda  turli  xil  faoliyatlar  va  dam  olishni 

almashinuvini ko’zda tutish, ish qobiliyatni tiklanishini klassik egriligini e’tiborga 

olish  kerak

. 

O’quv  fanlari  faoliyat  harakteri,  murakkabligi, birinchi  yoki ikkinchi 

signal  tizimga  tushadigan  yuklamani  darajasi,  statik  va  dinamik  komponentlar 

nisbati  bo’yicha  farqlanadi.  Kunning  birinchi  yarmida  hali  o’quvchilarni  ish 

qobiliyati  yuqori  bo’lganida  verbal  yoki  so’z  bilan  ifodalab  dars  o’tishga 

asoslangan,  ya’ni  aynan  ikkinchi  signal  tizimga  yuklama  tushadigan  (ona  tili, 

adabiyot,  matematika)  fanlarni  qo’yish  lozim.  O’quv  kunnining  oxiriga  ish 

---

 

291 

 

qobiliyat mahsuldorligi pasayganda o’quv jadvaliga, tasvir, aniq qabul qilinadigan 

(rasm,chizmachilik,  boshlang’ich  sinflarda  esa  –  applikatsiya,  elimlash)  fanlar 

bo’yicha darslar kiritish foydali. Yuqori aqliy zo’riqish, diqqatni jamlash, e’tiborni 

talab  qiluvchi  darslarni  ish  qobiliyati  past  bo’lgan  soatlarga,  ya’ni  1-darsga  ish 

qobiliyat ko’tarilayotgan va oxirgi darsga qachonki toliqish yuzaga kelgan vaqtga 

qo’ymaslik kerak.