F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

  

Toliqish  - 

bolani  faoliyati  natijasida  yuzaga  keladigan  holat.

 

  U  charchash 

sezgisini paydo bo’lishi, fiziologik va biokimyoviy faoliyatlarni diskoordinatsiyasi 

va ko’p hollarda ish samaradorligini kamayishi bilan ko’zga tashlanadi.  

Toliqish 

–    tabiiy,  har  qanday  ish  oqibatida  yuzaga  keluvchi,  ish  qobiliyatni  va 

organizmni asosiy funktsiyalarini to’laqonligini pasayishida ifodalanadi.

 

Toliqish

  –  orqaga  qaytuvchi  jarayon:  faoliyatni  to’xtalashi  uni  yo’qotilishi 

organizmni  faoliyat  darajasini  tiklanish  imkoniga  ega.  Ko’pchilik  fiziolog  va 

gigiyenistlar  toliqishni  organizmning  faoliyati  natijasida  yuzaga  keluvchi 

funktsional imkonlarini vaqtinchalik pasayishi deb talqin qiladilar.  

---

 

283 

 

Toliqishning birlamchi belgilari hisoblanadi: 

•   mehnat  unumdorligini  pasayishi  (xatolar  va  noto’g’ri  javoblar  soni  va  ish 

bajarilishida sarflanadigan vaqtning ko’payishi); 

•   ichki  tormozlanishni  kuchsizlanishi  (harakatli  besaranjomlik,  tez-tez  bolani 

chalg’ishi, diqqat e’tiborni jamlay olmaslik); 

•  fiziologik  faoliyatlar  regulyatsiyasini  yomonlashuvi  (yurak  ritmi  va  harakatlar 

koordinatsiyasini buzilishi); 

•  charchash sezgisini paydo bo’lishi. 

Maktab o’quvchilarida toliqish belgilari turg’un emas tanaffus vaqtida dam 

olish vaqtida va maktabdan uyga qaytgandan so’ng bu belgilar yo’qoladi. 

Aqliy ish qobiliyatni o’quvchilarda tiklanishiga faol dam olish, ochiq havoda 

bo’lish va shuningdek ijobiy emotsiyalar ko’mak beradi.  

Toliqish  bu  ko’proq  yoki  kamroq  davomli  yoki  zo’riqishli  ishga  tabiiy 

reaktsiya  hisoblanadi.  Toliqish  xavf  tug’dirmaydi,  organizmni  funktsional 

holatidagi  o’zgarishlar  uyqu  va  yetarli  damdan  so’ng  yo’qoladi.  Agar  u  yoki  bu 

sabablarga  ko’ra  (ortiqcha  zo’riqish,  yetarli  bo’lmagan  uyqu,  kasallik)  normal 

funktsiyalar  tiklanmaydi,  bolada  patologik  jarayon 

o’ta  toliqish

  yuzaga  keladi. 

Afsuski  maktab  o’quvchilarida  faqat  toliqish  emas,  balki  ayniqsa  bolani 

morfofunktsional  rivojlanish  darajasiga  o’quv  yuklamasi  mos  kelmagan  hollarda 

o’ta  toliqish  ham  yuzaga kelishi.  Bunday  hollarda organizmda  chuqur va turg’un 

o’zgarishlar yuzaga keladi.