O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O‘zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FALSAFA 
1/5/1 2021 
- 137 -
яхшилаш учун мўлжалланган ва тўртта метакогнитив 
кўникмаларни ўргатиш билан боғлиқ: 
савол бериш қобилияти; 
қийин вазиятларни олдиндан кўриш ва уларни 
аниқлаш қобилияти; 
ўқилганларни умумлаштириш қобилияти; 
башорат қилиш қобилияти. 
Бу усулдан талабалар юқорида айтиб ўтилган 
метакогнитив кўникмалардан фойдаланган ҳолда матн 
парчаларини муҳокама қилишади. Ушбу ёндашувни 
ўқитиш техникаси қуйидагиларни ўз ичига олади. 
А) моделлаштириш ва тушунтириш; 
Б) талабаларга вақтинча ёрдам бериш; 
В) 
матн 
парчаларини 
муҳокама 
қилишда 
кўрсатмалар алмашиш. 
Бундай усуллардан фойдаланиш талабаларга 
метакогнитив кўникмаларни ўзлаштиришга ёрдам беради 
ва шу орқали ўқиш пайтида матнни тушунишида ўзини 
акс эттириш даражасини оширади. 
Хартман ўз тадқиқотида талабалар учун ўқув 
режаси метакогнитив кўникмаларни ривожлантириш учун 
тўлиқ дастурни ўз ичига олиши керак, деган фикрни 
қўллаб –қувватлайди. (2001) [9]. Ўқитувчилар нафақат 
талабаларга метакогнитив кўникмаларни ўргатади, балки 
ўзлари ҳам бу соҳада ўз малакаларини оширадилар деб 
тахмин қилинади. Когнитив стратегия бўйича кўрсатма - 
бу ҳар қандай таълим соҳасида ўрганишни яхшилаш учун 
метакогнитив кўникмаларни ривожлантиришга ёндашув 
(Ливингстон, 1997). Когнитив стратегия энг яхши 
талабаларнинг имтиёзи бўлмаган, лекин кўпчилик 
талабаларга ўргатиш мумкин бўлган умумий когнитив 
стратегиялар тўплами мавжудлигига асосланади. Кўплаб 
тадқиқотчилар, бу турдаги метакогнитив кўникмалар 
ўрганилган билим соҳасидан ажратилган ҳолда мумкин 
деган фикрдан воз кечишади (Лауриллард, 1993; Гарнер, 
1987; Броwн, 1985). Масалан, бу ўрганиш контекстли ва 
контекстдан ташқарида, балки ҳақиқий кундалик 
вазиятларга 
боғлиқ 
(Лауриллард, 
1993). 
Бошқа 
тадқиқотчилар (масалан, Гама, 2004), [8] метакогнитив 
кўникмаларни ўрганилаётган билимлар доирасида олиш 
керак, деган нуқтаи назарга эга.