O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Тадқиқот 
методологияси.
Кўпгина 
тадқиқотчилар бу саволларга жавоб беришга ҳаракат 
қилиб, метакогницияни ва унинг элементларини яхлит 
ўлчаш асбоблари ва усулларини ихтиро қилдилар, сўнгра 
улардан фойдаланиб, билимнинг турли соҳаларида 
талабаларни синаб кўрдилар. Бу усуллар турли хил тест 
усулларини ўз ичига олган бўлиб, уларда талабалар 
ўзларининг метакогнитив кўникмалари ва билимларини 
мустақил равишда баҳолаган интервюлар ва оғзаки 
маърузаларга қадар, тажриба давомида ўз ҳаракатлари ва 
фикрларини эслаб ўтдилар. Бироқ, тадқиқотчилар орасида 
бу усуллар ишончсиз ҳисобланди, чунки қисман 
метакогницияни ўлчаш жуда қийин вазифадир. Кўпгина 
олимлар ўрганилаётган ҳудуд ҳақида кўпроқ ёки камроқ 
ишончли тасаввурга эга бўлиш учун бир неча усуллардан 
фойдаланишни таклиф қилишади. Метакогницияни 
баҳолашда ишлатиладиган энг кенг тарқалган усуллар, 
шунингдек уларнинг афзалликлари ва камчиликлари 
келтирилган. 
Бу 
усуллардан 
ташқари, 
баъзи 
тадқиқотчилар ўқув муаммосини ҳал қилишдан олдин 
берилган оғзаки интервюлар (Артзт ва Армор-Томас, 
1992) ёки анкеталар (Тобиас ва Эверсон, 2002) [12] 
ёрдамида хулқ-атворни ҳисобга олиш усулларини 
қўллашни маслаҳат беришади. Бошида айтилганлар ва 
топшириқни бажаришда қандай хатти-ҳаракатларни 
солиштириш, шунингдек, метакогнитив кўникмаларни 
баҳолашга имкон беради. Метакогнитив кўникмалар ва 
батафсил воситаларни баҳолаш усулларидан бири 
сифатида интенсив интервюларни Бейкер ва Cерро (2000), 
Пинтрич ва бошқаларда топиш мумкин. (2000) [8]. 
Тобиас ва Эверсон (1996) метакогнициянинг 
мониторинг маълумотлари компонентига йўналтирилган 
баҳолаш воситасини таклиф қилди. Улар билим соҳасига 
боғлиқ бўлмаган ва натижалари ҳар қандай соҳага 
тегишли бўлган умумий ўлчов усулини яратмоқчи эдилар. 
Улар бу усулни Билимларни мониторингини баҳолаш 
воситаси (БМБВ) деб аташди [12]. 
БМБВ техникаси талабадан бундай метакогнитив 
фаолият ҳақида бирор нарса биладими ёки йўқми деб 
сўрашдан бошланади, сўнгра унинг баҳосида тўғрилигини 
исботлайдиган вазифа ёки савол берилади. Масалан, 
талабадан маълум бир сўзнинг маъносини билишини 
сўраш мумкин, кейинроқ уни аниқлаш талаб қилинади. Бу 
усул талабаларни тўрт гуруҳга бўлиш орқали ўз 
билимларидан хабардор бўлиш имконини беради. 
Бу, талабаларнинг метакогнитив кўникмаларини 
такомиллаштириш усулларини аниқлаш зарурлигини 
билдиради. Бундай ёндашувларнинг яхши намунаси - 
Палинcсар ва Браун (1984) [4] томонидан ишлаб чиқилган 
ўзаро ўрганиш усулидир. Бу ўқишни тушунишни 

---