1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

Mashinasozlik  sanoati
.  Mashinasozlik  dunyo  ishlab  beruvchi 
sanoatining  asosiy  tarmog„i  bo„lib,  ko„p  jihatdan  uning  tarmoq 
strukturasi va joylashishi xususiyatlarini belgilab beradi. Mashinasozlik 
kompleksi  xo„jalikning  barcha  tarmoqlari  uchun  jihozlar,  shuningdek, 
ko„plab  iste‟mol  buyumlari  ishlab  chiqaradigan  sanoat  tarmoqlari 
majmuasidir. U dastlab tarmoq sifatida bundan 200 yil avval Angliyada 
paydo bo„lgan.  
Mashinasozlik  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  hajmi  bo„yicha  dunyo 
regionlari  orasida  Shimoliy  Amerika  (AQSH,  Kanada,  Meksika) 
dunyoda  birinchi  o„rinda  turadi.  Uning  hissasiga,  dunyo  mashinasozlik 
mahsulotining  30  foizi  to„g„ri  keladi.  U  asosan  EHM,  samolyotlar, 
raketa-kosmik texnikasi ishlab chiqarish bilan alohida ajralib turadi.  
Avtomobilsozlik  mashinasozlikning  kompleksining  eng  yirik 
tarmoqlaridan  biri.  Ikkinchi  jahon  urushidan  oldin  dunyoning  barcha 
mamlakatlari taxminan 4 mln. avtomobil ishlab chiqargan bo„lsa, o„tgan 
asrning  90-yillar  boshida  50  mln.  avtomobil  ishlab  chiqarildi.  Bu 
miqdorning  70  foizdan  ko„prog„i  yengil  avtomobillarga  to„g„ri  keladi. 
Yengil  avtomobillar  ishlab  chiqarishda  “birinchi  o„nlik”  mamlakatlari 
qatoriga qo„yidagilar kiradi (1998 y.): Yaponiya (9,7 mln.), AQSH (5,7 
mln.),  GFR  (4,4  mln.),  Fransiya  (2,6  mln.),  Ispaniya  (1,8  mln.),  Italiya 
(1,5  mln.),  Buyuk  Britaniya  (1,2  mln.),  Koreya  respublikasi  (1,2  mln.), 
Rossiya (0,9 mln.), Kanada (0,9).  
Kimyo  sanoati
.  Kimyo  sanoatining  tarkibida  qo„yidagi  tarmoqlar 
alohida ajralib turadi: 1). Tog„-kimyo (mineral xom ashyo qazib olish);  
2)  asosiy  kimyo  (tuz,  kislota,  mineral  o„g„itlar  tayyorlash);  3)  organik 
sintez  kimyosi  (uglevodorod  xom  ashyosi,  yarimfabrikatlar  ishlab 
chiqarish);  4)  polimerlar  ashyosi  (plastmassa,  kauchuk,  turli  tolalar 
olish); 5) polimer materiallarini qayta ishlash.  
Kimyo  sanoatining  joylashishi  murakkab  jarayon  bo„lib,  u  tabiiy, 
iqtisodiy,  tarixiy  va  boshqa  omillarga  bog„liqdir.  Dunyo  kimyo 
sanoatining  4  asosiy  regioni  shakllangan.  Bular  G„arbiy  Yevropa, 
AQSH,  Yaponiya  va  MDH  regionlaridir.  Ulardan  eng  yirigi  –  G„arbiy 
Yevropa dunyo kimyo sanoati umumiy mahsulotining 2/5 qismini ishlab 
chiqaradi.