1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

Transport  omili
  juda  muhim,  chunki  u  ishlab  chiqarishning 
bevosita 
davom 
ettiruvchi 
tarmog„i 
hisoblanadi. 
Transport 
infrastrukturasi  bo„lmasa  xom  ashyo  ham  keltirilmaydi,  mahsulot  ham 
iste‟molchilarga 
yetkazilmaydi, 
hududiy 
mehnat 
taqsimoti 
rivojlanmaydi.  Shuning  uchun  transportning  ahamiyati  barcha  boshqa 
omillar  ta‟siri  bilan  qo„shilib,  uyg„unlashib  ketadi  va  uni  «sof»  holda 
ajratib olish qiyin. Shu bilan birga transport masalasi iqtisodiy 
geografik 
o„rin  omili
  bilan  ham  chambarchas  bog„liq.  Zero,  bu  o„rin  ob‟ektning 
eng avvalo tashqi iqtisodiy munosabatlarini anglatadi. 
Ishlab  chiqarishni  joylashtirishning  «qulayligi»  ko„p  jihatdan 
uning  arzonligi,  arzonligi  esa  asosan  transport  harajatlarining 
kamaytirilishi  demakdir.  Shuning  uchun  ham  ishlab  chiqarishni 
joylashtirishdagi  klassik  g„oyalar:  I.Tyunenning  qishloq  xo„jalik 
shtandorti,  A.Veberning  sanoat  shtandorti,  V.  Kristallerning  «markaziy 
o„rinlari»,  A.Leshning  «iqtisodiy  landshaftlarini»  transport  omilsiz 
tasavvur  qilib  bo„lmaydi.  Transport  iqtisodiyot  tizimining  qon  tomiri, 

---

 
24 
harakatlantiruvchi  kuchidir.  U  pirovard  natijada  ishlab  chiqarishni 
hududiy tashkil etishning samaradorligini ta‟minlaydi. 
Ayni  vaqtda  transport  tarmog„ining  o„zini  ham  joylashtirish 
qonuniyatlari  va  omillar  mavjud.  Ular  tabiiy  geografik,  iqtisodiy  va 
siyosiy mazmunga ega. 
Ishlab 
chiqarish 
tarmoqlarini 
joylashtirishda 
ilmiy-texnika 
taraqqiyotining  ahamiyati  ham  juda  yuqori.  Ushbu  omilning  ta‟siri  bir 
qator  tarmoqlarni  hududiy  tashkil  etilishida  aniq  va  ravshan  ko„rinadi. 
Masalan,  «ilmtalab»  mashinasozlik  zavodlari  yuksak  darajada  fan-
texnika salohiyatiga ega bo„lgan yirik shaharlarda joylashtiriladi. 
Yuqorida ko„rilgan omillarning ishlab chiqarishni hududiy tashkil 
qilishga 
ta‟siri 
ularning 
barchasi