Lecture №8. Cnc machines

Konturli  boshqarish

  -  dastgohni  sonli  dastur  bilan  boshqarish 

bo`lib, bunda dastgohning ishchi organlarining xarakatlanishi berilgan 

traektoriya va berilgan tezlik bo`yicha ishlov berishning zarur bo`lgan 

konturini  olish  uchun  amalga  oshiriladi.  Sonli  dastur  bilan 

boshqariladigan  dastgohlarning  konturli  tizimi  dastgohning  ikki  yoki 

bir  necha  ishchi  organlarining,  ularning  uzluksiz  o`zaro  aloqasi 

bo`lganda, 

birgalikda 

xarakatlanishini 

boshqarish 

uchun 

mo`ljallangan, bu esa murakkab shaklli zagatovkalarga ishlov berishda 

zarur bo`ladi. 

 

8.4. DASTUR BILAN BOSHQARILADIGAN 

DASTGOHLARNING TEXNOLOGIK IMKONIYATLARI. 

Bunday  dastgohlarning  texnologik  imkoniyatlari  ko`pgina 

omillar,  ularning  ichida  eng  asosiysi  dastgoxning  konstruksiyasi, 

joylashishi  aniqlik  sinfi  va  sonli  dastur  bilan  boshqariladigan 

tizimining  texnik  xarakteristikasi  aniqlanadi.  Zamonaviy  tokarlik 

dastgoxlari chiziqli aylanali interpolyatorli konturli tizimli sonli dastur 

bilan  boshqariladigan  dastgohlar  bilan  keng  texnologik  imkoniyatini 

ta’minlovchi  rezba  kesish  uchun  mo`ljallangan  moslama  bilan 

jixozlanadi.  Buunday  tizimlar  murakkab  profildagi  tayyorlashlarga 

---

ishlov  berish,  rezba  kesish  asbobning  kesuvchi  qirrasining  xolatini 

korreksiyalash  va  yuqori  tezlikda  bo`sh  yurishini  (

xolostoy  xod

) 

ta’minlaydi. 

Dastgohning  texnologik  imkoniyatidan  foydalanish  uchun 

dastgox bilan birga keltirilgan texnik jixozlari: qisuvchi moslamalari, 

kesuvchi  asbob,  yordamchi  osnastkalar,  nazorat  moslamalari  katta 

axamiyatga  ega.  Asbobni  va  birinchi  navbatda  asbobni  tutib 

turuvchilarning 

shaklini 

va 

keskichlarning 

maxkamlaydigan 

detallarnig unifikatsiyalash asosiy vazifa bo`lib xisoblanadi. 

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  tokarlik  dastgohlari,  odatda 

zagatovkalarga  IT6  bo`yicha  ishlov  berish  aniqligini,  silindrik  va 

konussimon  sirtlarning  g`adir-budirligi  R

Z

  6-12  mkm  ta’minlaydi. 

Rezba  kesish  3-sinf  aniqligida  olib  boriladi.  Dastgohdan  tashqarida 

maxsus  optik  moslamada  asbobni  o`lchamga  sozlanadi  va  uni 

dastgohning 

kallagiga 

qo`shimcha 

ravishda 

to`g`rilamasdan 

o`rnatiladi.  Asbobni  qayta  sozlamasdan  dastgohga  o`rnatish  xatoligi 

asbobni  sozlash  xatoligi  bilan  birgalikda 

0.02  mm  chegarasida 

bo’ladi. 

Zamonaviy  sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  tokarlik 

dastgohlari revolverli kallak yoki topshirilgan dastur bo`yicha kesuvchi 

asbobni 

avtomatik 

ravishda 

almashtiradigan 

almashtiriluvchi 

keskichlar  blokli  magazin  bilan  ta’minlanadi.  Bundan  tashqari  ayrim 

sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  tokarlik  dastgohlari  bo`ylama 

ishlarni  bajarish  uchun  (parmalash  va  frezalash),  ko`ndalang  ishlarni 

bajarish  uchun  (relverli  dastgohlarga  o`xshash)  va  xattoki  to`xtagan 



---

shpindelda  tayorlashning  ekssentrik  joylashgan  elementlarini  ishlov 

beruvchi qo`shimcha moslamalar bilan ta’mirlanadi. 

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dastgohlarining  yangi 

modellarini sozlash maxsus tegib turuvchi datchiklardan foydalanilgan 

xolda  amalga  oshiriladi,  bu  datchiklar  bir  vaqtning  o`zida  asbobni 

yeyilishiga bog`lik xolda asbobning xolatini koreitsiyalash uchun xam 

xizmat  qiladi.  Yangi  sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dastgohlari 

shpindelining aylanishlar chastotasining yuqori chegarasi 6000 ayl/min 

gacha ortadi.