Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги



Download 14,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet243/302
Sana25.02.2022
Hajmi14,86 Mb.
#301830
1   ...   239   240   241   242   243   244   245   246   ...   302
Bog'liq
genetika va selektsiya asoslari

ирсий касалликлар 
 
 
Тиббиёт генетикасида юқорида қайд этилган цитогенетик методни 
самарали қўллаш натижасида одамда хромосомалар сонининг ҳамда улар 
тузилишининг ўзгаришлари билан боғлиқ анчагина ирсий касалликлар 
аниқланди. 
Одам кариотипидаги айрим жуфт – гомологик хромосомалар 
сонининг ўзгариши (ортиши ёки камайиши) – яъни гетероплоидия 
натижасида пайдо бўладиган ирсий касалликлар мавжуд. Жуфт гомологик 
хромосомалар сонининг ўзгариши ҳам аутосомалар (жинсий бўлмаган 
хромосомалар) да, ҳам жинсий хромосомаларда содир бўлади. 
Агарда ҳар қайси хромосомада жойлашган генлар сонининг кўплигини 
эътиборга олсак, хромосомалар сонининг камайиши ундаги ҳамма генлар-
нинг инсон генотипидан четлантирилганига гувоҳ бўламиз. Бинобарин, 
ўшанча генлар таъсирида ривожланиши мумкин бўлган белгилар ҳам 
онтогенезда намоён бўлмайди. Агар хромосомалар сони ортса, аксинча 
улар таркибидаги генлар сони ҳам кўпаяди. Бунинг оқибатида организмда 
кучли ғайритабиий ўзгаришлар (аномалиялар), жумладан, касалликлар 
пайдо бўлади. 
XIX.2.1. Жинсий хромосомалар сонининг ўзгариши – гетероплоидия 
билан боғлиқ ирсий касалликлар 
 
 
Юқорида биз одамнинг кариотипи – хромосомалар мажмуаси 
(йиғиндиси) тана ҳужайраларда 23 жуфт (диплоид 2n=46) эканлиги ва 
уларни икки гуруҳга бўлган эдик. Кариотипнинг 22 жуфт (гомологик) 
хромосомаларида одамнинг аксарият генлари жойлашган бўлиб, уларнинг 
жинсни белгилаш, жинснинг ирсийланишига алоқаси йўқ. Кариотип 
хромосомаларининг бу гуруҳи эркак ва аёлларда бир хил бўлиб, улар 
ўхшашдирлар. Уларни 
аутосома хромосомалари
деб аталади.
Кариотипнинг қолган бир жуфт хромосомаси жинсни белгилаш ва 
жинснинг наслдан-наслга берилишини таъмин этади. Шунинг учун улар 
жинсий хромосомалар
деб аталади. Жинсий хромосомалар ўзларининг 
кўлами (катта-кичиклиги)га, тузилишига қараб ҳар хил бўладилар. 
Уларнинг биттаси йирик ва ундаги генлар сони бошқасиникига нисбатан 


472 
кўп бўлиб уни “Х” - хромосома деб аталади. Жинсий жуфт хромосоманинг 
иккинчиси анчагина кичик бўлиб, унда жойлашган генлар сони кам 
бўлади. Уни “Y” – хромосома дейилади. Одатдаги нормал ҳолатда 
аёлларда жинсий хромосомалар гомологик бир жуфт бўладилар. Улар – 
ХХ ҳолатда белгиланади. Шунинг учун одамда аёллар жинсини 

Download 14,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   239   240   241   242   243   244   245   246   ...   302




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish