Politexnika instituti

86 
4. Ko’ppartiyaviylik tizimi. Jamiyatning demokratlashuvida siyosiy 
partiyalar, nodavlat va jamoat tashkilotlarining roli.
 
 
O’zbekiston siyosiy tizimi zamonaviy siyosiy munosabatlar shart-sharoitlari va omillariga 
moslashish  hamda  uyg’unlashish  sifatlariga  ega.  Mazkur  jarayonning  tarkibiy  qismlaridan  biri 
bo’lgan  ko’ppartiyaviylik  tizimi  bugungi  kunda  izchil  rivojlanmoqda.  Siyosiy  partiyalarning 
jamiyatni yangilash va modernizatsiya qilish, fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirishdagi 
roli  va  ahamiyati  ortib  borayotir.  Partiyalar  faoliyatining  tashkiliy-xuquqiy,  mo-liyaviy  shart-
sharoitlari mustahkamlanmoqda, ularning xalq orasidagi obro’si ortib, davlat ahamiyatiga molik 
qarorlar qabul qilishdagi ta‘siri tobora kuchayib bormoqda.
 
Siyosiy  plyuralizm  va  ko’ppartiyaviylik  mamlakatimizda  jamiyat  ijtimoiy  hayotining 
ajralmas  qismiga  aylandi.  Ushbu  qoidaning  Konstitutsiya  darajasida  mustahkamlanishi  siyosiy 
partiyalarning fuqarolik jamiyati va davlat o’rtasidagi vositachilik roli, Konstitutsiyaviy-huquqiy 
maqomi oliy darajada e‘tirof etilganligini anglatadi.
 
Jamiyatda  siyosiy  partiyalarning  erkin  faoliyat  ko’rsatishi  demokratik  huquqiy  davlat  va 
fuqarolik  jamiyatini  barpo  etishning  asosiy  garovidir.  Partiyalarning  demokratiyani 
shakllantirishdagi  bevosita  ta‘siri  ularning  jamoat  tashkiloti  ekanliklaridan  kelib  chiqadi,  ya‘ni 
siyosiy  partiya  xalq  hokimiyatchiligini  amalga  oshirish  maqsadida  aholining  ijtimoiy  fikrini 
ifodalovchi yirik ijtimoiy tashkilot sifatida namoyon bo’ladi.
 
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov ta‘kidlaganidek, 
"Partiya 
degani  bu  mansab
 
uchun,  lavozim  uchun  kurash  emas,  balki  muayyan  g’oya  uchun,  uning 
jamiyatda ustuvor bo’lishi va ro’yobga chiqishi uchun kurash demakdir. Agar partiya ma‟nosini 
mana  shu  nuqtai  nazardan  tushunar  ekanmiz,  qancha  partiya  bo’lsa  bo’laversin,  ularning 
faoliyatiga tegishli sharoit yaratib beriladi
"
 
(Karimov
 
I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.
 
2-
j.T.: 
O’zbekiston. 1996. B.351.).
 
O’tgan asrning 20-yillari boshlariga kelib, mamlakatimiz hududida yakka partiyaviylik bilan 
bir qatorda yakka hokimlik o’rnatildi. Turli nom va ko’rinishdagi barcha partiyalarning faoliyati 
tugatildi. Bolsheviklar partiyasi hamma jabhaga kirib borib, asosiy boshqaruv jilovini qo’lga oldi. 
Hukmron  partiya  davlat  va  hukumatning  asosiy  funksiyalari  mazmun-mohiyatini  belgilab 
beruvchi  kuchga  aylana  bordi.  Bunday  sharoitda  demokratiya  va  uning  asosiy  institutlaridan 
nishon ham qolmasdi. Kommunistik partiyaning g’oyasiga ko’ra, har bir insonning dunyoqarashi 
kommunistik  mafkura  asosida  shakllanishi  kerak  edi.  Kommunistlar  tub  aholining  manfaati, 
mentaliteti hamda davlatchilik tarixi bilan umuman hisoblashmasdi.
 
Komunistik partiya faoliyatining asosiy qoidalari demokratik sentralizm deb atalsa-da, aslida 
o’taketgan markazlashuv (avtoritar, byurokratik boshqaruv)ni anglatardi. Fikrlar xilma-xilligiga 
yo’l  qo’ymaslik,  siyosiy  tashkilotga  xos  bo’lmagan  ma‘muriy-xo’jalik  masalalari  bilan 
shug’ullanish, davlat idoralari, shuningdek, jamoat birlashmalari ishlariga aralashish va boshqalar