Европейский Централный Банк (ецб)

Буюк Британияда кредит келишувлари 
 
 
Банк фаолиятининг бошқа муҳим фаолиятларидан бири унинг актив 
операцияларидир - бунда даромад олиш ва банк ликвидлигини таъминлаш 
мақсадида – пул ресурсларини самарали жойлаштириш тушунилади. Ушбу 
гуруҳдаги операциялардан бири – кредит (ёки ссуда) операцияларидир.
Ғарб банклари амалиётида деловой (тижорат) ва персонал кредитлар 
ўртасида чегараланиш жараёни кечмоқда. Бу категорияларга турли шаклдаги 
кредит келишувлари, кредит берилишининг шартларини аниқланиши, уни 
қайтарилиши ва бошқалар мос тушади. Биз Буюк Британияда деловой 
фирмаларга ва индивидуал мижозларга банк кредити беришнинг кенг 
тарқалган усулларини кўриб чиқамиз. 
Англия банклари корхоналарга қисқа муддатли кредит беришнинг асосий 
шакли сифатида овердрафтни ишлатади. Овердрафт жорий ҳисоб билан 
чамбарчас боғланган: тегишли келишув бўлган тақдирда банк ҳисоб эгасига, 
белгиланган лимит доирасида, ҳисобни кредит қолдиғидан ошадиган 
суммага чек ёзиш ваколати берилиши тартиби билан амалга оширилади. 

---

88 
Буюк Британияда овердрафт муддати – бир неча ойдан бир неча йилгача, 
лекин банк тартибига асосан йилда бир марта кредитни тўлиқ қайтаришни 
талаб қилади ва ҳар йили мижозни ишлари устидан текшириш ўтказади. Агар 
қарздорнинг тўловга қобилиятли эканлигига ишончсизлик пайдо бўлса, 
шартнома тўхтатилади. 
Овердрафт бўйича фоиз ҳар куни қопланмаган қолдиқ бўйича 
ҳисобланади. Бу шаклдаги кредит энг арзон ҳисобланади, чунки мижоз 
ҳақиқатда ишлатган суммаси учунгина хақ тўлайди холос.
Англия 
банклари томонидан қўлланиладиган, анъанавий бошқа 
кредитлаш шаклларидан бири –ссуда ҳисоби бўйича кредит (credit on loan 
account) ҳисобланади. Овердрафдан фарқи-мижоз махсус ссуда ҳисоби очади, 
дебет қисмига кредит суммасини ўтказади. Бир вақтнинг ўзида мижозни 
жорий ҳисоби кредитланади ва охирида уни оддий тартибга биноан, яъни чек 
ёзиб ва нақдини олиб ишлатиши мумкин. Ссуда ҳисоби бўйича кредитлаш, 
капитал ҳаражатларни молиялаштириш учун ва турли хил тижорат 
лойиҳаларини амалга ошириш учун берилади. 
Ссуда ҳисоби бўйича кредит муддати турличадир. Улар сотиб олинадиган 
асбоб-ускунани иқтисодий ҳаёт муддатига ёки лойиҳани ҳисобланган вақтига 
боғлиқдир. Одатда бу кредитлар ўрта ва узоқ муддатли категорияларга 
киради. Фоизлар кредитнинг қопланмаган қисмидан ҳар чоракда 
ҳисобланади ва мижознинг жорий ҳисобидан ундириб олинади. Баъзи бир 
ҳолатларда кредит ссуда ҳисобидан, қарзни асосий суммасини қоплашга 
бадаллар билан биргаликда ундириб олиш амалиёти ҳам қўлланилади.
Фоиз ставкасининг миқдори банкнинг база ставкасига “устама” (қатъий 
ставкали бўлган ҳолда) ёки бозор ставкаси мунтазам ўзгаришига қараб 
ўзгарувчанлик йўли билан (мўлжал сифатида, “ЛИБОР” – банклараро 
кредитлар бўйича ставкалар ишлатилиб) аниқланади.