Ozbekiston respublikasi oliy va

3-§.  Matematika  o'qitish  niclodikn.slniiiK  boiiUqn
 
fanlar  bilan  aloqasi
M a’lumki,  m atematika o ‘qitish metodikasi  fani  pedagogika  lanming 
m a’lum  bir  bo‘limi  bo'lib,  u   matematika  fanini  o'qitish  qoiilalaiiiu 
o'rganish  bilan  shug'ullanadi.  M atematika  o'qitish  metodikasi  mate 
matika fanini  o ‘qitish qonuniyatlarini o'rganish jarayonida  pedagogika, 
mantiq,  psixologiya,  matematika,  lingvistika  va  falsafa  fanlari  bilan 
uzviy  aloqada  b o ‘ladi.  Boshqacha  aytganda,  m aktabda  m atem atika 
o'qitish  m uam m olari  m antiq,  psixologiya,  pedagogika,  m atem atika 
va falsafa fanlari bilan uzviy bogiiqlikda hal qilinadi.  M atematika o ‘qitish 
metodikasining  metodologik  asosi  bilish  nazariyasiga  asoslangandir.
M atem atika  metodikasi  fani  matematik  ta ’limning  maqsadi,  maz­
m uni,  formasi,  uslubi  va  uning  vositalarini  dars  jarayoniga  tatbiqiy 
qonuniyatlarini  o ‘rganib  keladi.  M atem atika  fani  fizika,  chizmachilik, 
kimyo  va  astronom iya  fanlari  bilan  ham  uzviy  aloqada  bo'ladi.  M a­
tematika  fanining  boshqa  fanlar  bilan  uzviy  aloqasi  quyidagi  ikki  yo‘l 
bilan  amalga  oshiriladi:
1
)  m atem atika  tizim ining  butunligini  buzm agan  holda  q o ‘shni 
fanlarning  dasturlarini  moslashtirish;
2
)  boshqa  fanlarda  matematika  qonunlarini,  formulalarini  teore- 
malarni  o ’rganish  bilan  bog'liq  bo'lgan  m ateriallardan  m atem atika 
kursida foydalanish.
Hozirgi  vaqtda  matematika  dasturini  boshqa  fanlar  bilan  moslash­
tirish  masalasi ancha muvaffaqqiyatli hal qilingan.  M asalan,  funksiyalar 
va  ularni  grafik  tasvirlash  haqida  flzikada  foydalaniladigan  b a ’zi 
m a’lumotlarni  o ‘quvchilar  VII  sinfdan  boshlab  o'rgana  boshlaydilar. 
V III  sinfda  beriladigan  geom etrik  yasashlarga  doir  ko‘p  bilim lar 
chizmachilik fani uchun boy material bo'ladi,  chizmachilikning vazifasi 
bu  bilimlarni  turli  chizmachilik  ishlarini  bajartirish  yo‘li  bilan  puxta- 
lashdan  iboratdir.
M atem atika  darslarida  boshqa  fanlardan  foydalanish  masalasini 
dasturda aniq ko‘rsatish qiyin,  buni o'qituvchining o'zi  amalga oshiradi, 
ya’ni  o‘quv  materialini  rejalashtirishda  va  darsga  tayyorlanish  vaqtida 
e’tiborga  olishi  kerak.  Masalan,  tenglamalarni  o'rganish  davrida  flzik 
miqdorlar orasidagi bog'lanishlarni  aks ettiradigan tenglamalarni,  ya’ni 
issiqlik balansi tenglamasi,  issiqlikdan  chiziqli  kengayish  tenglamasi  va 
shttnga  o‘xshash  tenglamalarni  ham  yechtirishi  mumkin.  Dasturning 
foiz*  proporsiya  va  boshqa  boblarini  o'rganishda  kim yo  va  fizika
9

---

masalalaridan  foydalanish  maqsadga  muvofiq  (aralashmalar,  quymalar 
va  shunga  o'xshashlar),  masalan: 
1
) 
2 0
%  li  eritma  hosil  qilish  uchun 
eritiladigan  moddadan  240  g  suvga  qancha  solish  kerak?  2)  5%  li  400  g 
eritm ani qaynatib,  200 g ga  keltirildi.  Endi  eritmaning o ‘tkirligi qancha 
bo'ladi?
Q o‘shni  fanlarga  doir  materiallardan  m atem atika  darslarida foyda­
lanish  fanlararo  uzviy  aloqadorlikni  yanada  mustahkamlaydi.