Ozbekiston respublikasi oliy va

1
 
-*1
 
”2
proporsiya xossasiga ko ‘ra 
x7y2 
=
 
kelib chiqadi.
Masala. 
Shirkat  xo‘jaligining  maydonini  3  ta  traktor  60  soatda  hayday 
oladi.  Xuddi  shunday  12  ta  traktor  shu  maydonni  qancha  vaqtda  hayday 
oladi?
3 
x
j
2
 
=
 
gQ > 
12x = 180, 
x
 = 
15 
soat.
To‘g‘ri  va  teskari  proporsional  bog‘lanish  tushunchalari  o'rgatilgandan 
keyin, o ‘quvchilarga koordinata sistemasini quyidagicha tushuntirish maqsadga 
muvofiqdir.
242

---

Bunda  koordinatalar  sistemasi  mexanik  ravishda  tushintiriladi,  uning 
ahamiyati  ko'rsatilmaydi.  Bu  yerda  o'qituvchi  yer  sirtidagi  nuqtaning  o ‘rni, 
u  nuqtaning  koordinatalari  deb  ataluvchi  ikki  son  kenglik  (shimoliy  yoki 
janubiy)  va  uzunlik  (sharqiy  yoki  g'arbiy)  yordami  bilan  aniqlanishini,  bu 
esa kema kapitaniga kemani dengizning qaysi yerida ketayotganini aniqlashga, 
sahrolarda  yoki  muz  bilan  qoplangan  antraktida  kabi  qit’alarda  ekspeditsiya 
lageri  qayerda  ekanini  va  bu  lagerning  yer  sirtidagi  (masalan,qirg‘oqdagi) 
boshqa  obyektlardan  uzoqligini  aniqlash  kabi  ishlarda  katta  ahamiyatga  ega 
ekanini  tushuntirish  kerak.
Kino-teatigabrogan  o‘quvchi kassadan  sotib  olgan  chiptayozilgan  ikki  son, 
ya’ni  qator  va joy  nomeri  yordami  bilan  o‘z  o'mini  topib  oladi.
Bu  ikki  son  ham   tomoshabinning  kino  zalidagi  о ‘m ining  koordina- 
talaridir.  Chiptagayozilgan  bu  ikki  son  tufayli  har  qaysi  tomoshabin  o ‘z 
joyiga  o‘tiradi.  Yuqoridagi  kabi  misollar  yordamida  koordinata  metodining 
amaliy ahamiyatini ochib berish  o'quvchilarda bu  mavzuga qiziqish tug‘diradi 
va binobarin, mavzuni o ‘quvchilarning yaxshi o ‘zlashtirishlariga sabab bo‘ladi.
Shuni aytib o ‘tish kerakki, funksiyani o'rganishga tayyorgarlik ishlari dastur 
materiallaridan  ajralgan  holda  emas,  balki  shu  materiallar  bilan  mustahkam 
bog'langan  holda,  bu  materiallarni  bayon  etish jarayonida  olib  borilishi  kerak.
Funksiya tushunchasini quyidagi masala orqali kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Ava В
  shaharlar orasidagi masofa