Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti

Ўқувчиларнинг   атроф-муҳитни ҳиссий билиш 

жараёни 

 

 

I  БОСҚИЧ 

II  БОСҚИЧ 

 

III  БОСҚИЧ 

 

---

 

 

8 

 

Bolalarning  tabiat  qo‗ynidagi  xulq-atvori  va  faoliyatini  kuzatish  shuni  ko‗rsatdiki,  ularning 

ayrimlari  eng  chiroyli  va  noyob  gulni  uzib  olishga,  hech  bir  zaruriyatsiz  shox-shabbalarni 

sindirishga,  qushlar  va  boshqa  jonivorlarga  ozor  yetkazishga,  gulxan  yoqish  uchun  yosh 

nihollarni  chopib-qirqishga  va hokazolarga  intiladilar. 

Bolalarga  quyidagi  savollar  bilan  murojaat  qilindi:  1.  O‗rikning  gullagan  shoxlarini 

sindirib  olib  guldasta  yasash  mumkinmi?  2.  Chelakdagi  axlatni  ariqdagi  suvga  tashlash 

mumkinmi?  3.  Ariqdagi  suvga  tupursa  nima  bo‗ladi?  4.  Yashnab  turgan  gul  sindirilsa  nima 

yo‗qoladi?  5.  Havoga  tutun  ko‗tarilsa  nima  bo‗ladi?  6.  Avtomobil  moyini  suvga  to‗kish 

mumkinmi?  7.Ekin  ekiladigan  tuproqqa  moy  tushsa  nima  bo‗ladi?  8.  Quyoshning  o‗simliklarga  

foydasi  bormi?  9.  O‗simliklar  nima  uchun  kerak?                                    10.  Yo‗lbarslar  nega  kamayib 

ketmoqda?  200  nafar  bolaning  ҳar  biri  yuқoridagi  savollarga  ma‘қullab  yoki  inkor  etib 

қuyidagicha  javob  berdi:  ―Mumkin‖,  ―Mumkin  emas‖,  ―Bўladi‖,  ―Bўlmaydi‖,  ―Zararli‖,  ―Zararli 

emas‖,  ―Ўsadi‖,  ―Ўsmaydi‖,  ―Bor‖,  ―Yўқ‖  kabi.  Faқat  4-savolga  ―gўzallik‖  sўzini  қўshib  javob 

қaytarish  kerak edi  (1-jadval). 

Savollarga  javob  olishda  kutilmagan  vaziyat  kuzatildi:  bolalarning  muayyan  qismi  sukut 

saqladi,  ya‘ni  javob  qaytarmadi.  Bunday  bolalar  ko‗p  bo‗ldi.  Eng  kami  84  nafar,  eng  ko‗pi  134 

nafar,  o‗rta  hisobda  106-107  nafar  bola  shunday  yo‗l  tutdi.  Buni  biz  ―qat‘iyatsizlik‖, 

―jur‘atsizlik‖ka  yo‗ydik.  Qat‘iyatsiz,  jur‘atsiz  bola  atrof-muhitda  sodir  etilayotgan  xatti- 

harakatlarning  to‗g‗ri  yoki  nojo‗ya  ekanligiga  baho  bera  olmaydi,  binobarin,  ular  o‗zini  va 

o‗zgalarni  noma‘qul  amallardan  to‗xtatib  qola  olmaydilar.Bunday  bolalarda  atrof-muhitga 

mas‘uliyatli  munosabatni  shakllantirish  uchun  samarali  metodika  ishlab  chiqilishi  talab  etiladi.   

---

 

 

9