M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


§ 2. Yoritkichning yoritilganligi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

§ 2. Yoritkichning yoritilganligi.
 
Yoritkichning  yoritilganligi  E  uning  ko‘rinma  yulduziy  kattaligi  m  bilan 
xarakterlanadi.  Xar  bir  yoritkich,  aniqlanish  usuliga  qarabhar  xil  ko‘rinma  yulduziy 
kattalikka  ega  bo‘lishi  mumkin:  vizual  yulduziy  kattaligi 
𝑚
𝑣
,  fotovizual  yulduziy 
kattaligi 
𝑚
𝑃𝑉
  , fotoelektrik V (Sariq) B (ko‘k) v U (ultrabinafsha) ranglardagi yulduziy 
kattaliklar, bolometrik yulduziy kattalik 
𝑚
𝑏
 va hokazolar. 
Ikkita  yoritkich  yoritilganliklarini  nisbati  ularning  ko‘rinma  yulduziy  kattaliklari 
𝑚
1
va
𝑚
2
  bilan Pogson formulasi orqali bog‘langandir: 
𝑙𝑔
𝐸
1
𝐸
2
  =  0,4(𝑚
2
− 𝑚
1

orqali bog‘langandir. 
𝐶  =   𝑚
𝑝𝑔
 — 𝑚
𝑣
  =   𝑚
𝑝𝑔
  −   𝑚
𝑃𝑉
 
farq, oddiy  rang  ko‘rsatkichi,  (B-V)  farq  asosiy  rang  ko‘rsatkichi,  (U-V)  farq  esa 
ultrafiolet  rang  ko‘rsatkichi  deyiladi,  lekin  ko‘pincha  ultrafiolet  rang  ko‘rsatkich 
deganda (U-B) farqni ham nazarda tutadilar. 
Sayyoralar  va  ularning  yo‘ldoshlariQuyoshning  akslangan  nurlari  bilan 
yopayorug‘’bo‘libko‘rinadi va shuning uchun ularning to‘la fazalaridagi yoritilganligi 
𝐸 = 𝑘 ∙ 𝐴 ∙
𝑑
2
𝑟
2
𝜌
2
 
formula  bilan  aniqlanadi,  bunda  kQuyosh  yoritilganligini,  va  o‘lchash  birliklar 
sistemasini  hisobga  oluvchi  koeffisient,  A  sferik  albedo  (*  jismga  tushayotgan 
yorug‘’likni  kancha  qismini  jism  tomonidan  aks  ettirishini  ko‘rsatuvchi  kattalik),  d  - 
jismning  chiziqli  diametri,r  -  geliostentrik  masofa  va 
𝜌  -  kuzatuvchidan  masofa;  bu 
masofalar  yoki  kilometrlarda  yoki  astronomik  birliklarda  (1  a.  b.  =  149,6  •  10
6
km) 
ifodalanadi. 
Yulduzlargacha  bo‘lgan  masofa  parseklarda  ulchanadi  (pk)  ba’zi  hollarda  - 
yorug‘lik yillarida o‘lchanadi; 
1 pk = 206265 a. b. = 3,26 yor.yiliga tengdir. 
Parseklarda ifodalangan yulduz masofa va yoy sekundlarida o‘lchangan ("), uning 
yillik parallaksi 
𝜋, o‘zaroquyidagicha bog‘langan: 
𝑟 =
1
𝜋
 
Xar bir yulduzning yoritilganligi E uning yorqinligi L -ga to‘g‘ri proporstional va 
kuzatuvchidan  yulduzgacha  bo‘lgan  masofaning  kvadratiga  teskari  proporstional 


112 
 
ekanligini  xisobga  olsak,  u  vaqtda  ikkita  yulduz  yorqinliklarining  nisbati  quyidagicha 
bo‘ladi: 
𝐿
1
𝐿
2
=
𝐸
1
𝐸
2

𝑟
1
2
𝑟
2
2
=
𝐸
1
𝐸
2

𝜋
2
2
𝜋
1
2
 
1. 
Arktur  (  α  Ho‘kiz  boqar)  yulduzining  visual  yoritilganligi  +0
m
,24,  α 
Andromedava  η  Sunbula  yulduzlariniki  mosravishda  +2
m
,15  va  4
m
,00  bo‘lsa,  Arktur 
yulduzi qolgan yulduzlarnikidan necha marta yorug‘roq? 
2. 
E  Oqqush,  γ  Suv  quyuvchi,  Sirius  (  α  Katta  it)  yulduzlarining  vizual 
yoritilganliklari  mos  ravishda  +2
m
,64,  +3
m
,97  va  -l
m
,  58  bo‘lsa,  ε  Oqqush,  γ  Suv 
quyuvchi yulduzlari Siriusdan necha marta xiraroqdir? 
3. 
Agar  Marsning  vizual  yulduziy  kattaligi  +2
m
,  0  dan  —2
m
,  6  chegarasida 
o‘zgarib turishi ma’lum bo‘lsa, uning yoritilganligi necha marta o‘zgaradi? 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish