37. Merkuriyning Quyoshga nisbatan ta’sir sferasi topilsin?
38. Yerdan mo‘ljallangan orbitaga (
𝑟
𝑚𝑜′𝑙
= 30000 𝑘𝑚) SY ni 2 impulsli va 3
impulsli manyovr yordamida chiqarishda tezliklar impulslari yig‘indisini
solishtirib,
ulardan
qay
biri
tejamli
ekanligini
aniqlang?
𝑅
⨁
= 6400 𝑘𝑚, 𝐾
⊕
= 4 ⋅ 10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
,
39. Yer sirtidan uning ta’sir sferasi chegarasiga yerim elliptik orbita bilan
borgan SY qancha vaqt uchgan?
𝑅
⨁
= 6400 𝑘𝑚, 𝐾
⊕
= 4 ⋅ 10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
,
40. Gomon orbitasi bo‘yicha Marsga uchirish uchun planetalar aro kosmik
apparat (PKA) Yerdan qanday tezlik bilan ko‘tarilishini hisoblang. Mars
orbitasining radiusi 228 mln. km ta’sir sferasining radiusi esa 577 000 km Yerning
va Marsning orbital tezliklari mos ravishda 30 km/s va 24 km/s.
𝐾
⊕
= 4 ⋅
10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
, 𝐾
𝑚
= 4,3 ⋅ 10
4 𝑘𝑚
3
𝑠
2
, 𝐾
⨀
= 1,37 ⋅ 10
11 𝑘𝑚
3
𝑠
2
,
41. Yer atrofida 600 km balandlikda aylanayotgan qutbiy yo‘ldoshning
orbitasini
60° ga burib to‘g‘ri yo‘ldoshga aylantrish uchun zarur bo‘lgan impulslar
106
yig‘indisini toping. Kosmik apparat Oy orbitasiga urinish nuqtasida (ya’ni
afeliyida) qanday tezlikka erishadi. Oyga boorish uchun qancha vaqt ketadi?
42. Oy ta’sir sferasiga 0,8 km/s seliosentrik tezlik bilan kirgan kosmik apparat
uchun effektiv radius kattaligi topilsin. Bunday kosmik apparatning ta’sir sferasi
ichidagi traektoriyasi qanday ko‘rinishda bo‘ladi. U Oy sirtiga urinib turganda
(h=0) uning tezligi qanchaga teng bo‘ladi?
(𝐾
𝑜𝑦
= 4,9 ∙ 10
3
𝑘𝑚
3
/𝑠
2
. 𝑅
𝑜𝑦
=
1750 𝑘𝑚 𝑟 = 66 000 𝑘𝑚).
43. Yerdan Venera tomon traektoriyasi bo‘yicha Oy uchishi uchun u Yerdan
qanday tezlik bilan ko‘tarilishi lozim. Bunda Veneraga boorish uchun qancha vaqt
ketishini hisoblang.
𝐾
𝑜𝑦
= 4,9 ∙
10
3
𝑘𝑚
3
𝑠
2
. 𝑣
⨁
= 30 𝑘𝑚/𝑠, 𝑣
𝐼𝐼
= 11,2 𝑘𝑚/𝑠, 𝐾
⨀
=
1,37 ∙ 10
11
𝑘𝑚
3
/𝑠
2
, 𝑟
⨁
= 925000 𝑘𝑚, 𝑅
𝑜𝑟.𝑉𝑒𝑛
= 108 ∙ 10
6
𝑘𝑚,
44. Oy sirtidan 250 km balandlikda uning atrofida aylanayotgan suniy yo‘ldosh
tezligi qancha bo‘ladi. Bunday yo‘ldoshni elliptik orbitadan parabolik orbitaga
o‘tkazish uchun unga qancha qo‘shimcha tezlik berish kerak bo‘ladi? 𝐾
𝑜𝑦
= 4,9 ∙
10
3
𝑘𝑚
3
/𝑠
2
. 𝑅
𝑜𝑦
= 1750 𝑘𝑚
45. Yer atrofida 200 km balandlikda aylanayotgan SYni qanday kattalikdagi
qo‘shimcha tezlik yordamida Yerning ta’sir sferasigacha balandlikka ko‘tarish
mumkun bo‘ladi.
𝑅
⨁
= 6400 𝑘𝑚, 𝐾
⊕
= 4 ⋅ 10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
, Yerning ta’sir sferasi radiusi
𝑟
⨁
= 925000 𝑘𝑚.
46. 200 km balandlikda aylanuvchi “Molniya-1” aloqa yo‘ldoshini (
𝑖 = 65°) shu
tekislikda yarim sutkalik davr bilan aylanuvchi elliptik orbitaga o‘tkazish uchun
qanday qo‘shimcha tezlik impulsi talab etiladi? Bunda qo‘shimcha tezlik
o‘tkazilmoqchi bo‘lgan elliptik orbitani Yerning shimoliy kengliklarining
tepasidan joy olishi uchun xarakteristik tezlik kattaligini orbitaning qanday
nuqtasida berish ma’qulligini aniqlang?
47. Keltirilgan gradiyentga ko‘ra raketaning birinchi bosqichi ishlayotganda
yonilg‘i maxsulotining soplodan chiqish tezligi 3 km/s, ikkinchi bosqich
ishlayotganda esa -4 km/s bo‘lsa, ikki bosqichli bu raketa uchun xarakteristik tezlik
kattaligini toping.
48. Oyning ta’sir sferasiga 1 km/s tezlik bilan kirgan “Luna – 10” KA ni Oyning
SY ga aylantirish uchun berilgan tormozlovchi tezlik kattaligi Oy ta’sir sferasi
ichidagi giperbolik traektoriyasining birinchi yarmida berilgan deb qaralib, uning
kattaligi topilsin. Bunda yo‘ldosh orbitasining radiusi, giperbolik traektoriyasining
pereselenilsi radius-vektoriga teng deb qaralsin.
𝐾
𝑜𝑦
= 4,9 ∙ 10
3
𝑘𝑚
3
/𝑠
2
. 𝑅
𝑜𝑦
=
1750 𝑘𝑚 𝑟 = 66 000 𝑘𝑚
49. Yupiterning orbital tezligi 13,06 km/s deb qarab, uning orbitasiga 7,415
km/s geliosentrik tezlik bilan borgan planetalararo kosmik stansiyaning planeta
tasir sferasiga kirish tezligi va uning sirtiga urilish tezligi topilsin. Yupiterning
radiusi 69 400 km, ta’sir sferasi radiusi
𝑅
𝑉
= 48,2 ∙ 10
6
𝑘𝑚.
107
50. Yupiterning orbital tezligi 13,06 km/s deb qarab, uning orbitasiga 7,415
km/s geliosentrik tezlik bilan borgan planetalararo kosmik stansiyaning planeta
tasir sferasiga kirish tezligi, ta’sir sferasi ichida giperbolik traektoriya bo‘ylab
harakatlanib uning sirtiga urinib o‘tayotganda planetaning SY ga aylantrish uchun
zarur bo‘lgan tormozlovchi tezlik impulsining kattaligi hisoblansin. Yupiterning
radiusi 69 400 km, ta’sir sferasi radiusi
𝑅
𝑉
= 48,2 ∙ 10
6
𝑘𝑚.
51. SY Yer atrofidagi 200 km balandlikdagi orbitadan Oyga uchish elliptik
orbita bo‘ylab uchirilsa, ellipsning katta yarim o‘qi, bu elliptik traektoriyaning
perigey va apogeyidagi tezliklari, yo‘ldoshning Oyga nisbatan tezligi va Oyga
uchib boorish vaqti topilsin.
52. Oyga uchirilgan “Luna 10” kosmik apparati Oyning ta’sir sferasi ichida
tormozlovchi
manyovrdan
so‘ng
pereselenilsining
balandligi
350
km
aposelensining balandligi 1017 km bo‘lgan elliptik orbitaga (Oyning SY ga)
aylantrildi. Bu orbitaning katta yarim o‘qi eksentrisiteti va aylanish davri topilsin.
53. Oy atrofida aposemensining balandligi 1050 km peresemensining balandligi
250 km bo‘lgan orbitaga chiqarilgan yo‘ldoshning aposemniye va perisemniye
nuqtalardagi tezliklari va aylanish davri topilsin.
54. 200 km balandlikda aylanma orbitada uchuvchi yo‘ldosh yarim elliptik
orbita bo‘ylab ko‘tarilib, 234 km balandlikda aylanma orbitada harakatlanayotgan
yo‘ldosh bilan o‘tish orbitasining apogeyida uchrashishi uchun qanday geliosentrik
burchak ostida bo‘lishlari talab etiladi.
55. Yer atrofida 600 km balandlikda kutish orbitasida harakatlanayotgan aktiv
SY ni 1600 km balandlikda harakatlanayotgan passiv yo‘ldosh bilan uchrashtirish
uchun yarim elliptik traektoriyadan foydalanilsa, passiv yo‘ldoshga nisbatan
qanday boshlang‘ich konfiguratsiyaga teng bo‘lganda qanday qo‘shimcha
∆𝑣 tezlik bilan start olshini hisoblang. 𝑅
⨁
= 6400 𝑘𝑚, 𝐾
⊕
= 4 ⋅ 10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
,
56. 21- mart kuni
𝜑 = 50° li kenglamada 200 km balandlikdan gorizontal
yo‘nalishda 8,3 km/s tezlik bilan uchirilgan, Yer suniy yo‘ldoshining orbita
elementlari topilsin.
57. 200 km balandlikda orbita bo‘ylab harakatlanayotgan YSY ni balandligi 234
km bo‘lgan aylanma orbitaga o‘tkazish uchun (yarim elliptik traektoriya bo‘ylab)
zarur bo‘lgan xarakteristik tezlik qiymati topilsin.
58. Yer sirtidan 200 km balandlikda aylanma orbita bo‘ylab harakatlanayotgan
YSY ni elliptik statsionar orbitaga yarim elliptik traektoriya bo‘ylab o‘tkazish
uchun zarur bo‘lgan xarakteristik tezlikning qiymati topilsin.
𝑅
⨁
= 6400 𝑘𝑚,
𝐾
⊕
= 4 ⋅ 10
5 𝑘𝑚
3
𝑠
2
, 𝑇 = 24 𝑠𝑜𝑎𝑡.
59. Agar yo‘ldoshga boshlang‘ich 12 km/s tezlik berib Yerdan uchirilsa, uning
cheksizlikdagi ortiqcha tezligi aniqlansin. Yer atmosferasining qarshiligi hisobga
olinmasin.
108
60. Marsning Quyoshga nisbatan ta’sir sfera radiusi topilsin. Quyosh
massasining Mars massasiga nisbati 3098710 ni tashkil etadi. Mars orbitasining
o‘rtacha radiusi 228 000 000 km.
61. Agar SY ga 200 km balandlikda gorizontal yo‘nalishda 8,3 km/s tezlik
berilgan bo‘lsa, uning erishgan orbitasining apogeyining balandligi, eksentrisiteti
va yo‘ldoshning aylanish davri topilsin.
62. Yer sirtidan vertikal yo‘nalishda ko‘tarilgan raketaning boshlang‘ich tezligi
7 km/s uning yer sirtidan maksimal ko‘tarilish balandligi topilsin. Atmosfera
qarshiligi hisobga olinmasin.
𝑅
⨁
= 6370 𝑘𝑚.
Do'stlaringiz bilan baham: |