M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet79/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

Oy sirtigа qо‘nish 
KА ning Oy yaqinidаgi hаrаkаtini, ungа nisbаtаn birinchi vа ikkinchi kosmik 
tezliklаrgа tаyanib tаhlil qilish mumkin. Oyning grаvitаsion pаrаmetrigа (K

= 4,9 
10
3
 km
3
/s
2
) vа rаdiusigа (R

= 1737 km) kо‘rа  1- vа 2 kosmik tezliklаr:             

I
  

c
c
R
K
;    

1
 = 1,680 km/s 

II
 = 
c
c
R
K
2
;    

II
 = 2,375 km/s 
ifodаlаrdаn topilаdi.  
 
  Аgаr Oy sirtidаn biror jism 2-kosmik tezlik (2,375 km/s) bilаn uloqtirilsа, u 
Oygа  nisbаtаn  pаrаbolik  tezlik  bilаn  hаrаkаtlаnib,  uning  tа’sir  sferаsi  chegаrаsidа 
(r
ts
 = 66 000 km) ushbu tezlikkа erishаdi:    

pаr
 = 
ТС
c
r
K
2
= 0,385 km/s 
Bordiyu jism Oyning tа’sir sferаsigа ν = 0,385 km/s boshlаng‘ich tezlik bilаn 
kirib,  keyin  Oy  sirtigа  tushаdigаn  bо‘lsа,  Oy  tortish  kuchi  tа’siridа  tezligi  ortа 
borib, uning sirtigа yetgаndа tezligi energiyaning sаqlаnish qonunigа kо‘rа, 
 


85 
 
 
32- rаsm. Oy аtrofini аylаnib о‘tishdа ungа urilib ketmаslikni tushintiruvchi effektiv rаdius 
kаttаligini аniqlаsh. 
𝑟
𝑒𝑓
= √𝑟
𝑝𝑙
(
𝐾
𝑝𝑙
𝑣
𝑒𝑟
2
+ 𝑟
𝑝𝑙

 Oy  uchun  ikkinchi  kosmik  tezlikkа  (2,375  km/s)  erishаdi.  Endi  gomon 
orbitаsi  bо‘ylаb  Oygа  yetib  borgаn  KАning  elliptik  orbitа  аpogeyidа  uning 
geosentrik  tezligi  0,187  km/s  tushub  qolishini  vа  u  Oy  tа’sir  sferаsigа,  Oygа 
nisbаtаn  tаxminаn    0,833  km/s  (ya’ni  1,02  –  0,187  =  0,833  km/s)  tezlik  bilаn 
kirishini (oldingi pаrаgrаfgа qаrаng) e’tiborgа olsаk, u Oy sirtigа ikkinchi kosmik 
tezlikdаn kаttа tezlik bilаn tushushini аnglаsh qiyin emаs. Shu tufаyli KАning Oy 
sirtigа  ohistа  qо‘ndirish  uchun  tormozlovchi  impuls  yordаmidа  uning    tezligini 
sо‘ndirishgа tо‘g‘ri kelаdi.  
 
1.  Agar Oyning garizontal ekvatorial parallaksi 55',1 bo‘lganda uning ko‘rinma 
diskini  radiusi  15',0  ga  teng  bo‘lsa,  Oyning  chiziqli  radiusini  Yer  radiuslarida  va 
kilometrlarda hisoblang.  
2.  O‘rtacha  ro‘para  turis  paytida  Yupiterning    garizontal  ekvatorial  parallaksi 
2'',09  ga,  Saturnniki  esa  1'',03  ga  teng.  Agar  birinci  sayyoraning  burchakiy 
ekvatorial    diametri  46'',8  ,  qutbiy  diametrining  burchagi  43'',9  ,  ikkinchi 
sayyoraniki  esa  mos  ravishda  19'',4  va  17'',5  ga  teng  bo‘lsa,  bu  sayyoralarning 
ekvatorial, o‘rtacha va qutbiy radiuslarini, shuningdek siqiqliklarini hisoblang. 
3.  Quyoshdan  o‘rtacha  5,20  a.b.  masofada  turgan    Yupiterning  qarama-qarshi 
turish  vaqtida,  uning  juda  kichik  cho‘zinchoq  orbitalar  bilan  aylanayotgan  to‘rtta 
Galiley yo‘ldoshlarini eng katta elongatsiyalari Yerdan kuzatilganda mos ravishda 
138'',5; 220'',3; 351'',2 va 618'',1 ni tashkil etdi. Bu yo‘ldoshlar orbitasining  katta 
yarim o‘qlari qiymatlarini toping?
  
4.  Marsning  Fobos  va  Deymos  yo‘ldoshlari  undan    taxminan  qanday 
masofalarda  aylanadi?  Yerdan  kuzatishar  bo‘yicha  sayyoraning  o‘rtacha  qarama-
qarshi  turishida yo‘ldoshlari  undan mos ravishda 24'',7 va 61'',8 ga uzoqlashgan, 
Mars orbitasining katta yarim o‘qi 1,524 a.b. ga teng.  
5.  Venera (0,723 a.b.), Yer (1,00 a.b.)  Yupiter (5,20 a.b. )va Pluton (39,5  a.b.) 
lardan  o‘rtacha  uzoqlikdagi    Quyoshga  nisbatan  aylanma  va  parabolik  tezliklar 


86 
 
nimaga  teng?  Umumiy  natijalar  bo‘yicha  topilgan  qonuniyatni  tushuntiring. 
Sayyoralarning Quyoshdan uzqligi qavs ichida ko‘rsatilgan. 
6.  Lidiya va Adonis  asteroidlarini o‘rtacha , perigeliy va afeliy masofalaridagi 
tezliklarini,  shuningdek,  ushbu  masofalardagi  aylanma  va  parabolic  tezliklarini 
hisoblang.  Birinchi  asteroidning    katta  yarim  o‘qi  va  orbitasining  ekssentrisiteti 
2,73 a.b. va 0,078 ga, ikkinchi asteroidniki esa 1,97 a.b. va 0,778 ga teng. 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish