M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


-§. Yulduzlarning tabiati va harakati



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

6-§. Yulduzlarning tabiati va harakati 
  Parseklarda  ifodalangan  yulduzlargacha  masofa  r  burchak  sekundlarida 
ifodalangan  yulduz  parallaksiga  teskari  proporsionaldir.  Yorug‘lik  yili  deb 
yorug‘lik  bir  yil  davomida  bosib  o‘tadigan  yo‘lga  aytiladi.  1  ps  =  3,26 
yo.y.=206265 а.b.=3,08
.
10
13 
km. 
M=m+5-5lg r = m+5+5lg 


m  –  ko‘rinma  yulduz  kattaligi,  M  –  absolyut  yulduz  kattalik  (10  ps 
masofadagi ko‘rinma yulduz kattaligi). 
  Yulduzlar  massalari  bilan  ularning  absolyut  yulduz  kattaliklari  orasida 
bog‘lanish  topilgan.  Yulduz  qanchalik  katta  yorituvchanlikka  ega  bo‘lsa,  u 
shunchalik katta massaga ega bo‘ladi. 
  Ulkan  yulduzlarning  diametrlarini  interferometr  yordamida  o‘lchalishi 
mumkin.  Nazariy  jihatdan  Quyosh  radiusi  ulushlardagi  yulduzlarning  radiuslari 
quyidagi formuladan hisoblab topilishi mumkin: 
Q
Q
Q
T
T
R
R
L
L
lg
4
lg
2
lg



  Quyosh  sistemasi  yaxlit  bir  butun  bo‘lib,  fazoda  Lira  va  Gerkules  yulduz 
turkumlari  tomon  (apeks)  19,5  km/s  tezlik  bilan  siljib  bormoqda.  Quyosh  tizimi 
harakat apeksi koordinatalari: 

=18
h
0
m


=+30
0

   Yulduzning fazodagi to‘liq tezligi 
2
2
r
t
v
v
v


, bu yerda v
r
- nuriy tezlik, 
yulduzning tangensial tezligi esa 


74
,
4

t
v
 km/s. 
Undan  tashqari,  v
r
=vcos

,  v
t
  =vsin

,  bu  yerda 

  -  bizdan  yulduzgacha 
yo‘nalish bilan tezlik v yo‘nalishi hosil qilgan burchak. 
Yulduzning kuzatilayotgan nuriy tezligini 

cos
0
/
v
v
v
r
r


 ko‘rinishda ham 
yozish  mumkin,  bu  yerda  v
0
  –  yulduzlar  majmuasiga  nisbatan  Quyosh 
harakatining tezligi, 

 - yulduzning apeksgacha burchak masofasi. 
Yulduzning xususiy harakati 

 deb uning Quyoshga nisbatan harakatlanishi 
tufayli yil davomida osmon sferasi bo‘ylab siljishiga aytiladi. Olamning shimoliy 
qutbi  yo‘nalishi  bilan  xususiy  harakat  yo‘nalishi  (soat  mili  yo‘nalishiga  teskari) 
hosil  qilgan  burchak 

  vaqt  sekundalarida  ifodalangan 


  va  burchak 
sekundlarida  ifodalangan 


  ikkita  komponentalarga  taqsimlanishi  mumkin, 
unda 
2
2
//
)
cos
15
(
,
sin
cos
15
,
cos















s
s







127 
 
1.  Quyosh va Siriusning koʻrinma yulduz kattaliklari mos ravishda 

26
m
,78 va 

1
m
,58. Ulardan Yerga tushayotgan yorugʻlikning nisbatlarini toping. 
2.  Rigel  yulduzi  parallaksining  (0
//
,006)  ehtimolli  xatosi 

0
//
,006  ni  tashkil 
etadi. Yulduzgacha bo‘lgan masofa haqida nima deyish mumkin? 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish