Kasallik tarixini yozish uchun tematik bemorlarni kuratsiyasi. Gospital jarrohlik fani to‘g‘risida tushuncha. Dastlabki va yakuniy tashhisni ko‘yish. Individual davolashni belgilash. Aorta ravog‘i okklyuzion kasalliklari

Anatomik-fiziologik xususiyatlar 

Shunday qilib, tomirlar xirurgiyasining ta'siri xozir g‘oyatta katta va undan 

go‘yo  uzoqda  turgan  tibbiy  ixtisosliklarga  ham  tarqaladi.  Shularning  hammasi 

tibbiyot  oliy  bilimgohi  talabalarini  angiologiya  va  angioxirurgiyaning  xozirgi 

holati:  uning  diagnostik  va  operativ  imkoniyatlari  bilan  tanishtirishni  taqozo 

etadi. 

Bemorlarni  tekshirish  metodlarini  yoritishdan  oldin  arterial  sistemaning 

ba'zi  bir  asosiy  kasalliklari  ustida  to‘xtalib  o‘tish  zarur.  Bular:  ateroskleroz, 

nospetsifik  aorta-arteriit,  fibroz-mushak  displaziyasi,  obliteratsiyalaydigan 

endarteriit. 

Ateroskleroz  atamasini  1904  yilda  Marshan  taklif  qilgan,  bu  aorta  va 

arteriyalarning  o‘ziga  xos  kasalligidir.  Bu  kasallik  arteriyalar  intimasi  ostida 

lipidlarning  o‘choqli  yig‘ilib  biriktiruvchi  to‘qima  atrofi  o‘sib  qalinlashuvi, 

kalsiy yig‘ilishi va mediyaning o‘zgarishi bilan bog‘liq: asosiy sabablari - tashqi 

omillar (xolesteringa boy ovqat, xis-hayajonlar, gipokineziya, chekish), genetik 

moyillik, endokrin buzilishlar, modda almashinuvi buzilishlaridir. 

---

Ateroskleroz  patogenezining  eng  tarqalgan  nazariyasi  N.  N.  Anichkov,  G. 

F. Lang, A. L. Myasnikovlar taklif qilgan neyrometabolitik nazariyadir. Gidrofil 

xolesterin  kompleksi  yaratilishida  beqaror  lipoprotein  kom-plekslariga  -  3/4 

qismi  lipidlardan  iborat  beta-lipo  proteidlarga  va  1/4  qismi  oqsil  bo‘lgan 

xolesteringa  katta  ahamiyat  beriladi.  Ularning  tomirlar  orqali  bunday  tashilish 

usuli  ishonchli  emas,  komplekslar  erimaydigan  lipidlar  cho‘kishi  bilan  oson 

parchalanadi.  Xolesterinning  bu  esterlari  erimaydigan  komplekslar  holida 

arteriyalar  intimasida  to‘xtalib  qoladi  va  asta-sekin  yig‘ilib,  uning  devoriga 

o‘tadi. 

Aterosklerozning  Urugvay  xirurgi  Palme  tavsiya  qilgan  gemodinamik 

nazariyasi nuqtai nazardan ateroskleroz sistolik qon to‘lqini zarblarining arterial 

devorni  surunkali  shikastlashi  natijasi  hisoblanadi.  Bu  arteriyalarning  himoya 

sistemasi o‘z vazifasini ado etolmaganda ro‘y beradi. 

Aterosklerozning  trombogen  nazariyasini  ingliz  patologi  Dugayt  taklif 

etgan.  Uning  tadqiqotlariga  binoan  aortadagi  tromblar  avval  g‘ovak,  so‘ngra 

kontakt  fibrindan  tashkil  topgan.  Tromb  yuzasi  endoteliy  bilan  qoplanadi, 

shunga  ko‘ra  u  go‘yo  tomir  devorining  tarkibiy  qismiga  o‘xshab,  intimaga 

joylanib olganday bo‘ladi. Shundan keyin fibrin kondensatsiyasi va tromb hosil 

bo‘lishi  yuz  beradi.  Fibrin  yig‘ilishi  takrorlanadi.  Takrorlanish  tez  yuz  bersa, 

fibrinning bir qatlami ikkinchi yangi qatlami bilan aloqaga kirishadi. 

Nospetsifik  aorta-arteriit  -  tomirlarning  sistema  kasalligi  bo‘lib,  asosiy 

xususiyati  aortada  va  uning  shox  tarmoqlarida  stenozlovchi,  anevrizmatik  yoki 

aralash  jarayon  hisoblanadi.  Uni  1956  yilda  Savori  tasvirlagan.  Nospetsifik 

aorta-arteriitning haqiqiy tarixi yapon vrachi M. Takayasuning 1905 yilda aorta 

ravog‘i tarmoqlari zararlanishining klinik tasvirini bayon etishdan boshlangan. 

 Aortitning  allergik  tabiatini  hisobga  olib,  qator  mualliflar  uning 

autoimmun  kelib  chiqishi  to‘g‘risidagi  taxminni  bayon    qiladilar.  Ayrim 

mualliflar  uni  kollagenozlar  qatoriga  kiritadilar,  chunki  unda  kollagenozga  xos 

yallig‘lanish  reaksiyalari,  subfebrilitet,  sistem  zararlanish,  klinik  polilorfizm, 

ayrim  musbat  laboratoriya  sinamalari  qayd  qilingan.  Bu  kasallikda,    odatda,  

arteriyaning  birlamchi  tashqi  qatlamlari  zararlanadi,  so‘ngra  jarayon  tomirning 

birmuncha  chuqur  qatlamlariga  tarqalib,  intimani  qalinlashtiradigan  ikkilamchi 

yallig‘lanish xodisalari yuz beradi.