Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

8.3 
Меъерий ҳужжатлар ва тарифлар
 
Ўлчов тизимларининг ўрнатилиши мамлакатда газ истеъмолига муҳим таъсир кўрсатади. Лекин 
мамлакатда 2004 йилдан буён кузатилаётган кучли иқтисодий ўсиш энергия истеъмоли ўсиши учун 
муҳим омил бўлди. Агар кутилганидек истиқболда энергия истеъмоли ҳажми ортадиган бўлса, 
мамлакатнинг газни экспорт қилиш имкониятлари камаяди ҳамда иқтисодиётни замонавийлаштириш 
дастурини якунлаш учун зарур даромадлар ҳам камаяди. Умуман 2001 йилдан буён энергия сарфи 
ошиб келиб, 2001-2005 йилларда 3 фоизга камайиб, сўнг 2005-2007 йилларда 10,7 фоизга ортиб, 40,623 
мегаВатт/соатни ташкил этди (8.2.-расм). 
 
Жадвал 8.2: 2001–2007 йилларда амалда электр энергияси сарфи, млн квт.соат 
Истеъмолчи тоифаси
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Тақсимланган ҳажм
37,934
38,295
37,524
37,629
36,699
39,417
40,623
ундан
Саноат
15,738
16,243
16,164
15,785
15,830
16,074
15,724
Қурилиш
130
177
128
119
130
139
108
Транспорт
1,226
1,211
1,181
1,305
1,353
1,300
1,254
Қишлоқ хўжалиги
11,228
11,802
11,475
11,571
9,927
10,731
9,382
Аҳоли ва коммунал хизматлар
9,613
8,863
8,575
8,850
9,458
11,174
14,156
Манба: Ўзбекэнерго, 2009 
Маълумотларга кўра газ ва электр энергияси таъминотида узилишлар асосан қишлоқ жойлар ва баъзан 
шаҳарларда рўй беради. Бу пайтда қишлоқ аҳолиси кўмир, ўтин ва турли биоёқилғилардан фойдаланиб, 
бу атмосфера анча ифлосланишига ҳамда ҳимояловчи экинлар камайишига, тупроқ эрозияси ва 
дренажга олиб келади.
 
Ўзбекистоннинг ички бозорида тарифлар жуда паст даражада бўлиб, ресурслар тақсимланиши ва 
инвестициялар давлатнинг иқтисодий сиёсатига биноан амалга оширилади. Ўтган Атроф-муҳит 
баҳоловидан кейин ички бозорда электроэнергия нархи анча ошди, лекин мустақил тартибга солиш 
йўқлиги ва энергетика тармоғини амалда бўлиниши халқаро инвесторларни хавотирлантириб келмоқда. 

---

146 
Тарифлар Молия вазирлиги томонидан ўрнатилиб, бунда қатор объектив омиллар, жумладан ёқилғи 
харажатлари, маошлар, меъерий йўқотишлар, амортизация ва оператор ташкилот даромади эътиборга 
олинади. 
Электроэнергетика соҳасида тарифлар ислоҳоти асосан тарифлар сонини бештадан иккитагача 
камайтириш ҳамда турли тоифадаги фойдаланувчилар орасидаги субсидияларни йўқотишдан иборат.
Амалда тарифлар ҳар уч ойда (Ўзбекэнерго) ёки ҳар йили (иситиш) белгиланади. 
Ҳар уч ойда Ўзбекэнерго Молия вазирлигига тарифлар ҳақида тақдимнома топшириб, унда берилган 
маълумотга биноан нархларни кўтариш эҳтиёжи баҳоланади. Вазирлар Маҳкамаси Котибияти мазкур 
соҳада назорат вазифасини бажариб, Вазирлар Маҳкамасига Молия вазирлигининг тавсияларини қабул 
қилиш, рад этиш ёки ўзгартиришлар киритиш ҳақида
Ўзбекистонда энергетика сектори деярли тўлиқ равишда давлат тасарруфида. Шу сабабли 
инвестициялар учун салоҳият нисбатан чекланган бўлиб, давлат назорати жуда кучли. Молия вазирлиги 
энергетика тармоғи иқтисодий жиҳатдан тартибга солиш учун масъул.
Хонадонлар учун газ нархи 2009 йилда 1куб. м учун 30 сўм, 25 АҚШ долларидан кам бўлиб, корхоналар 
учун газ нархи юқорироқ белгиланган. Ўзбекэнерго харид қилаётган газ нархи 2004 йилдан буён 
тарифлардаги сезиларли ўзгаришларни кўрсатади (8.4 расм). 
Сўнгги АҲШ давридан буён аҳоли учун электр энергияга бўлган тарифлар кўтарилди. Мазкур вазият 
ёнилғи материалларга бўлган нарх-навонинг ошиши билан изоҳланди. Нарҳлар эса 2001 йилда бир 
киловатт соат учун 10 сўмдан бошланиб, 2005 йилда киловатт соат учун 35 сўм миқдоридан ошиб 
кетди. 2009 йилда аҳоли учун тарифлар бир киловатт соат учун 62 сўмни ташкил этди. Тарифларнинг 
беш тури мавжуд. Улар орасида электр узатишнинг юқори вольтли линияга уланган ташкилотлар (750 
кВдан юқори) учун тарифлар, ваҳоланки бунинг ичида алоҳида тунги тариф мавжуд эмас. Одатда 
мазкур тарифлар эксплуатация ва электр тизимларига хизмат кўрсатиш ҳамда энг кам ҳолларда иситиш 
тизимлари билан боғлиқ ҳаражатларни қоплайди, деб ҳисобланади.