Mikrobiologiya va immunologiya

Kasallikning odamlardagi patogenezi. Sil kasalligi asosan havo-tomchi va 
havo-chang  yo‘llari  orqali  yuqadi,  ba’zan  sil  mikobakteriyalari  tushgan  ovqat 
mahsulotlaridan og‘iz orqali hamda teri va shilliq qavatlar orqali yuqishi, homilaga 
esa yo‘ldosh orqali o‘tishi mumkin. 
 
Kasallik  aerogen  yo‘l  bilan  yuqqanida  uning  birlamchi  o‘chog‘i  ko‘pincha 
o‘pkada  yuzaga  keladi.  Alimentar  yo‘l  bilan  yuqqanida  esa  ichakdagi  mezenteral 
limfa tugunlarida paydo bo‘ladi. Organizmning qarshiligi zaif, turmush va maishiy 
sharoitlari  og‘ir  bo‘lganda,  kasallik  qo‘zg‘atuvchilari  birlamchi  joylashgan  eridan 
butun  organizmga  tarqalib.  Generilizatsiyalangan  infeksiyani  yuzaga  keltirishi 
mumkin.  Aksariyat  xollarda  birlamchi  o‘choq  yallig‘lanish  jarayonining 
mavjudligi  bilan  xarakterlanadi,  so‘ngra  limfa  yo‘llari  shikastlanadi,  limfangit  va 
regionar  limfadenitlarning  rivojlanishi  kuzatiladi.  Birlamchi  sil  kompleksi  deb 
ataluvchi  jarayon  yuzaga  keladi.  Bu  xol  ijobiy  kechganida  yallig‘lanish  jarayoni 
to‘liqyo‘qolib,  shikastlangan  joy  qobiq  bilan  o‘ralib  kalsiy  tuziga  aylanadi, 
chandiqhosil  bo‘ladi.  Agar  organizmning  rezistentligi  (chidamliligi)  susaysa, 
birlamchi sil surunkali kechib, kasallik avj olishi mumkin. 
 
Ikkilamchi sil, birlamchi sil kasalligi bilan og‘riganlarda endogen yo‘l bilan 
yoki kasallik qayta yuqishi oqibatida yuzaga keladi. 
 
Sil  kasalligi  turli  klinik  shakllarda  (o‘pka  sili,  sil  meningiti,  ichak  sili,  teri-
tanosil va siydik yo‘llari a’zolari sili, suyak va bo‘g‘im sili va x.k) kuzatiladi. 
 
Immuniteti.  Odamlarda  silga  qarshi  immunitet,  ular  organizmining  tabiiy 
chidamliligiga  ko‘p  jihatdan  bog‘liq.  Sil  mikobakteriyasi  yuqqan  odamlarning 
ba’zilarigina  kasallanadi.  Sil  bilan  kasallanish  irsiyatga  ham  bog‘liq  ekanligi 
aniqlangan.  Sil  kasalligida  xujayraviy  immunitet  omillari  muhim  ahamiyatga  ega. 
Immunitet  nosteril  bo‘lib,  sun’iy  imunitetni  yuzaga  keltirish  uchun  odamlar  BSJ 

---

60 
 
vaksinasi  bilan  emlanadi.  Orttirilgan  immunitet,  sil  mikobakteriyalari  antigenlari 
ta’sirida T-limfotsitlarni faollashishi natijasila yuzaga keladi.