Mikrobiologiya va immunologiya

Sil qo‘zg‘atuvchisi. 
 
Sil  qo‘zg‘atuvchisi  Mycobacterium  tuberculosis  ni  R.Kox  1882  yili  topgan 
(Kox  tayoqchalari)  va  u  kasallikning  patogenezi,  immuniteti  hamda  boshqa 
xususiyatlarini  o‘rgangan.  Sil  kasalligi  qadimdan  ma’lum,  u  odam  va  xayvonlar 
orasida uchraydigan yuqumli kasallik bo‘lib, surunkali kechadi. 
 
Morfologiyasi.  Sil  qo‘zg‘atuvchilari  ingichka,  to‘g‘ri  yoki  bir  oz  bukilgan 
tayoqchasimon,  shuningdek  ipsimon,  shoxlangan,  sharsimon,  filtrlardan  o‘tuvchi 
va L-shakllarda bo‘ladi. Ularda mikrokapsula bor, spora hosil qilmaydi, harakatsiz. 

---

56 
 
Ular  maxsus  kislota  va  ishqorlarga  chidamliligi  tufayli  Sil-Nelsen  usulida  qizil, 
Mux-Vays usulida binafsha rangga kiradi. 
 
 
 
O‘sishi.  Sil  mikobakteriyalari  oziq  muhitlarga  talabchan,  ular  murakkab 
tarkibga ega bo‘lgan  maxsus oziq  muhitlarda aerob sharoitda o‘sadi. Qulay o‘sish 
harorati  37
0
S,  30-42
0
Sda  ham  o‘sishi  mumkin.  Sil  mikobakteriyalari  RN  7,0-7,4 
bo‘lgan  (chegarasi  rN  4,5-8,0)  glitserinli,  kartoshkali,  tuxumli  va  turli  mineral 
tuzlar  qo‘shilgan  oziq  muhitlarda  yaxshi  o‘sadi.  Bulardan  ayniqsa  Levenshteyn-
Yensen,  Petranyani  va  Dorse  muhitlari  ko‘proq  qo‘llaniladi.  Tarkibida  ko‘p  yog‘ 
bo‘lgan  mikroflorali  materiallardan  sil  mikobakteriyasini  ajratib  olish  maqsadida 
oziq  muhit  tarkibiga  ikkilamchi  mikrofloraga  ularga  halokatli  ta’sir  ko‘rsatuvchi 
malaxit  ko‘ki,  antibiotiklardan  penitsillin,  nalidiks  kislota,  zamburug‘larga  qarshi 
amfoteritsin V, polimiksin va boshqalar qo‘llaniladi. 
 

---

57 
 
 
 
 
Sil  mikobakteriyalarining  kultural  xususiyati  boshqa  bakteriyalardan 
birmuncha  faqr  qilib,  o‘ziga  xos  xarakterga  ega.  Ularda  xujayra  generatsiya 
davrining  bir  oz  uzoq  davom  etishi  natijasida  (14-15  soat)  kulturalar  20-30  kun 
davomida juda sekinlik bilan o‘sadi. 
 
Qattiq oziq muxitlarda sil mikobakteriyalari quruq, bujmaygan, g‘adir-budir, 
chetlari  notekis,  mog‘or  zamburug‘lariga  o‘xshash,  o‘ziga  xos  aromatik  xid 
taratuvchi R-koloniyalar hosil qiladi. 
 
 

---

58 
 
Ularning  koloniyalari  R-shakldan  S-shakliga  o‘tishxususiyatiga  ega.  Suyuq 
oziq  muxitlarda  esa  parda  hosil  qilib  o‘sadi.  Mikobakteriya  tarkibida  yog‘, 
uglevod, oqsil, turli mineral tuzlar bor. Lipidlar 10-40% ni tashkil etadi.